| dc.contributor.advisor | Ergene, Tuncay | |
| dc.contributor.author | Yılmaz, Olcay | |
| dc.date.accessioned | 2017-01-20T11:14:38Z | |
| dc.date.available | 2017-01-20T11:14:38Z | |
| dc.date.issued | 2016 | |
| dc.date.submitted | 2016-12-16 | |
| dc.identifier.citation | Yılmaz, O. (2016). Üniversite öğrencilerinin kariyer yönelimlerinin “Kariyer Dünyası Haritası” üzerinde karma desenle incelenmesi: psikolojik danışma ve rehberlik örneği (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. | tr_TR |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/3094 | |
| dc.description.abstract | The current study that was based on Holland’s theory (1997) aimed to develop a visual mapping method (World of Career Map) on ISCED (International Standard Classification of Education) grouping basis. It is hoped that this study will help psychological counsellors while interpreting assessment results of clients’ vocational interests and abilities before choosing a college major. First study group consisted of 21 participants from psycholocigal counselling and guidance field with whom the researcher had in-depth interviews. Second group had seven experts on educational majors and Holland’s theory (1997) while the last group consisted of 529 college students from 10 different majors of ISCED basic fields.
Quantitative data was collected with a survey developed by researcher and Personal Globe Inventory – Short Form (PGI-SF) developed by Tracey (2009) and adapted to Turkish by Vardarlı (2014). Also a semi-structured interview protocol was used during interviews.
Expert opinions were collected while developing World of Career Map and 26 ISCED basic educational majors were mapped in the light of vocational interest and ability scores. In the third study group PGI-SF and Multi Dimensional Scaling (MDS) were used to determine college majors’ positions on map. Qualitative findings only included psycholocigal counselling and guidance major and were discussed in combination with quantitative findings.
As a result most college majors were found in theoretically (Prediger’s D/I-T/P dimensions & Holland’s typological explanations) congruent positions on World of Career Map. Yet some discrepancies were found, especially in Conventional and Realistic types. This finding was interpreted as a result of RIASEC types’ and ISCED fields’ definitions being arbitrary and broad. Another finding showed that practical major choices of current college students do not match with the theoritical assumption that vocational interests and abilities are the main factors when choosing a major. Two dimensional solution of the college students’ vocational interests and abilities showed poor stress levels in MDS.
Using qualitative findings, psychological counsellors’ vocational interests, abilities and skills and relevant factors for achievement and satisfaction were conceptualised as a result of being in a congruent environment (selected major) with their RIASEC types. Miller’s (1985) mapping system and C index (Brown and Gore, 1994) were also exemplified and discussed on World of Career Map for future use by psychological counsellors. | tr_TR |
| dc.description.tableofcontents | YAYINLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iii
ÖZET……… iv
ABSTRACT. vi
ETİK BEYANNAMESİ viii
TEŞEKKÜR ix
İÇİNDEKİLER x
TABLOLAR DİZİNİ xiv
ŞEKİLLER DİZİNİ xv
SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ xvi
1. GİRİŞ……..……………..........……………………………………………………..... 1
1.1. Problem Durumu 1
1.1.1. Meslek ve Meslek Seçiminin Önemi 1
1.1.2. Karar Verme Süreci ve Bu Süreçteki Sorunlar 2
1.1.3. Yükseköğretimde Alan Seçimi ve Kariyer Psikolojik Danışmanlığı 3
1.2. Araştırmanın Amacı ve Önemi 7
1.2.1. Amaç 1 8
1.2.2. Amaç 2 9
1.2.3. Amaç 3 10
1.2.4. Amaç 4 11
1.2.5. Amaç 5 11
1.3. Problem Cümlesi 12
1.3.1. Alt Problemler 12
1.3.1.1. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programına Dönük Alt Problemler 12
1.3.1.2. ISCED Temel Alanlarına Dönük Alt Problemler 12
1.3.1.3. Yükseköğretim Programlarına Dönük Alt Problemler 12
1.3.1.4. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programı Öğrencilerinin Program Özelliklerine Uyumuna Dönük Alt Problemler 13
1.4. Sayıltılar: 13
1.5. Sınırlılıklar: 13
1.6. Tanımlar: 14
1.7. Araştırmanın Kuramsal Temeli 15
1.7.1. Holland’ın Kişilik Tipleri Kuramı 15
1.7.1.1. Kuramın Sayıltıları 17
1.7.1.2. Kuramın Temel İlkeleri 19
1.7.1.3. Kişilik Tipleri 20
1.7.1.3.1. Realistik Tip 20
1.7.1.3.2. Araştırmacı Tip 21
1.7.1.3.3. Yaratıcı Tip 21
1.7.1.3.4. Sosyal Tip 22
1.7.1.3.5. Girişimci Tip 22
1.7.1.3.6. Düzenli Tip 23
1.7.1.4. Kişilik Tiplerin Değerlendirilmesi 24
1.7.1.5. Tiplerin Birbirleriyle İlişkisi 24
1.7.1.6. Çevresel Modeller 24
1.7.2. Holland Kuramına Yapılan Katkılar 25
1.7.2.1. Holland’ın Modelinde Veriler/Fikirler, Nesneler/İnsanlar Boyutları 26
1.7.2.2. Küresel İlgi Modeli 28
1.7.3. İş Dünyası Haritası (World of Work Map; WWM) 31
1.7.4. Kişi-Çevre Modelleri Uyum indeksleri 32
1.7.4.1. C Uyum İndeksi 33
1.7.4.2. Uzaysal Gösterim/Öklid Uzaklığı 35
1.7.4.3. Miller’in Grafik Gösterimi 35
1.7.5. Yetkinlik Beklentisi 36
1.7.6. ISCED: Uluslararası Standart Eğitim Sınıflandırması 39
1.7.7. ISCO-08 Uluslararası Standart Mesleki Sınıflandırma Sistemi 42
2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR 45
2.1. Holland’ın Kuramı ile İlgili Çalışmalar 45
2.2. Çevresel Modeller ve Kariyer Dünyası Haritası ile İlgili Çalışmalar 47
2.4. Yetkinlik Beklentisi ile İlgili Çalışmalar 50
2.5. Mesleki ve Eğitsel Sınıflandırmalarla İlgili Çalışmalar 51
3. YÖNTEM 53
3.1. Araştırmanın Yöntemi 53
3.2. Çalışma Grupları 53
3.2.1. Birinci Çalışma Grubunun Özellikleri 53
3.2.2. İkinci Çalışma Grubunun Özellikleri 54
3.2.3. Üçüncü Çalışma Grubunun Özellikleri 54
3.3. Veri Toplama Araçları 56
3.3.1. Veri Toplama Formu 57
3.3.2. Kişisel Küre Envanteri – Kısa Form (KKE-KF) 57
3.3.3. Uzman Görüşü Formu 58
3.3.4. Yarı-yapılandırılmış Görüşme Protokolü 59
3.4. Veri Toplama Araçlarının Uygulanışı 59
3.5. İşlem Yolu 60
3.5.1. Alanyazın Taraması 60
3.5.2. Derinlemesine Görüşmeler Yapılması 61
3.5.3. Uzman Görüşü Alınması ve Kariyer Dünyası Haritası Taslak Formunun Oluşturulması 63
3.5.4. Programların Kariyer Dünyası Haritası Üzerindeki Yerlerinin Belirlenmesi ve Kişi-Çevre Uyumunun Değerlendirilmesi 64
3.6. Verilerin İşlenmesi ve Çözümlenmesi 66
3.6.1. Birinci Çalışma Grubundan Elde Edilen Verilerin Çözümlenmesi 66
3.6.2. İkinci Çalışma Grubundan Elde Edilen Verilerin Çözümlenmesi 67
3.6.3. Üçüncü Çalışma Grubundan Elde Edilen Verilerin Çözümlenmesi 68
4. BULGULAR VE TARTIŞMA 70
4.1. Birinci Çalışma Grubundan Elde Edilen Verilere Ait Bulgular ve Tartışma 70
4.1.1. Açık Kodlama (1.Düzey Kodlama) 70
4.1.1.1. Kavramsal Etiketleme 70
4.1.1.2. Temalar ve Tanımlamaları 71
4.1.2. Eksen Kodlama (2.Düzey Kodlama) 75
4.1.2.1. Merkez (Çekirdek) Tema 75
4.1.2.2. Eksen Kodlama Kategorileri ve Alt Kategorileri 75
4.1.3. Seçici Kodlama (3.Düzey Kodlama) 81
4.1.3.1. İlgiler 81
4.1.3.2. Yetenek ve Beceriler 83
4.1.3.3. Başarı Faktörleri 84
4.1.3.4. İş Doyumu Faktörleri 84
4.1.4. Araştırmacı Çeşitlemesi Bulguları 85
4.1.5. Nitel Bulguların Nicel Verilere Dönüştürülmesi 86
4.2. İkinci Çalışma Grubundan Elde Edilen Verilere Ait Bulgular ve Tartışma 88
4.3. Üçüncü Çalışma Grubundan Elde Edilen Verilere Ait Bulgular ve Tartışma 96
4.3.1. KKE-KF’nun güvenirliğine ilişkin bulgular ve tartışma 97
4.3.2. Üniversite Öğrencilerinin İlgi Alanlarının KDH’da Gösterilmesi 99
4.3.3. Üniversite Öğrencilerinin Algılanan Yeteneklerinin KDH’da Gösterilmesi 103
4.4. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programına İlişkin Bulguların İncelenmesi 106
4.4.1. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programı İlgi ve Algılanan Yeteneklerinin KDH Üzerinde Gösterilmesi 106
4.4.2. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programındaki Üniversite Öğrencilerinin Uyum Puanlarının İncelenmesi 109
5. SONUÇ ve ÖNERİLER 114
5.1. Sonuç 114
5.2. Öneriler 116
5.2.1. Politika Yapıcılara Dönük Öneriler 117
5.2.2. Psikolojik Danışmanlara Dönük Öneriler 118
5.2.3. Psikolojik Danışman Eğitimi ve Süpervizyona Dönük Öneriler 118
5.2.4. Araştırmacılara Dönük Öneriler 119
KAYNAKÇA 123
EKLER DİZİNİ 131
EK 1. ETİK KURUL ONAY BİLDİRİMİ 133
EK 2. ISCED 2013 EĞİTİM VE ÖĞRETİM ALANLARI 136
EK 3. GÖNÜLLÜ KATILIM FORMU 138
EK 4. VERİ TOPLAMA FORMU 139
EK 5. KİŞİSEL KÜRE ENVANTERİ-KISA FORM (ÖRNEK MADDELER) 140
EK 6. UZMAN GÖRÜŞÜ FORMU 140
EK 7. UZMAN YARDIMCI BİLGİLENDİRME NOTU 144
EK 8. YARI YAPILANDIRILMIŞ GÖRÜŞME PROTOKOLÜ 148
EK 9. İKİNCİ ÇALIŞMA GRUBU BULGULARINA AİT UZAKLIK MATRİSİ.......... 152
EK 10. ÜÇÜNCÜ ÇALIŞMA GRUBU BULGULARINA AİT
UZAKLIK MATRİSİ…...………………………………....…………........….…...…....154
EK 11. ORJİNALLİK RAPORU 155
ÖZGEÇMİŞ 156 | tr_TR |
| dc.language.iso | tur | tr_TR |
| dc.publisher | Eğitim Bilimleri Enstitüsü | tr_TR |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | tr_TR |
| dc.subject | Meslek seçimi | tr_TR |
| dc.subject | ISCED | |
| dc.subject | ISCO | |
| dc.subject | Kariyer Dünyası Haritası | |
| dc.subject | Psikolojik Danışma ve Rehberlik | |
| dc.title | Üniversite Öğrencilerinin Kariyer Yönelimlerinin “Kariyer Dünyası Haritası” Üzerinde Karma Desenle İncelenmesi: Psikolojik Danışma ve Rehberlik Örneği | tr_TR |
| dc.type | info:eu-repo/semantics/doctoralThesis | tr_TR |
| dc.description.ozet | Bireylerin meslek seçiminde ve kariyer yönelimlerini belirlenmesinde Holland’ın kuramının (1997) temel alındığı bu araştırmada, öğrencilerin ilgi ve yetenek profillerinin yorumlanmasını kolaylaştıran bir yöntem geliştirilmiştir. Bu amaçla Uluslararası Standart Eğitim Sınıflandırması (ISCED) sistemindeki eğitim ve öğretim temel alanlarını içeren bir görselleştirme yönteminin (Kariyer Dünyası Haritası) oluşturulması hedeflenmiştir. Araştırma üç ayrı çalışma grubu üzerinde yürütülmüştür. Birinci çalışma grubunda derinlemesine nitel görüşmelerin yapıldığı psikolojik danışma ve rehberlik alanından 21 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Uzman görüşüne başvurulan ikinci çalışma grubunda eğitim alanları ve Holland’ın (1997) kuramı konularında çalışmaları olan yedi öğretim görevlisi yer almıştır. ISCED genel alanlarının her birinden seçilen 10 farklı yükseköğretim programından toplam 529 üniversite öğrencisi ise üçüncü çalışma grubunu oluşturmuştur.
Araştırmada nicel verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından oluşturulan veri toplama formu ve Tracey (2010), tarafından geliştirilip Vardarlı (2014), tarafından Türkçeye uyarlanan Kişisel Küre Envanteri – Kısa Form (KKE-KF) kullanılmıştır. Nitel verilerin toplanması ve işlenmesinde bir standart sağlamak amacıyla yine araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme protokolünden faydalanılmıştır.
Kariyer Dünyası Haritası oluşturulurken uzmanlardan alınan görüşler doğrultusunda Kariyer Dünyası Haritası’na ISCED’de yer alan 26 temel eğitim alanı, ilgiler ve algılanan yetenekler doğrultusunda yerleştirilmiş ve alanların harita üzerinde konumları belirlenmiştir. Üçüncü çalışma grubuna uygulanan KKE-KF verileri üzerinde çok boyutlu ölçeklendirme yöntemi ile lisans programların harita üzerinde konumları belirlenmiştir. Araştırmanın nitel bölümünde ise psikolojik danışma ve rehberlik programına ait verilerle nitel bir analiz yapılmıştır. Nitel bulgular diğer çalışma gruplarından elde edilen veriler ve nicel bulgularla birlikte değerlendirilmiştir.
Kariyer Dünyası Haritası’nda eğitim alanlarının ilgi ve algılanan yetenekleri içeren özellikleri ile saygınlık beklentisi açısından sıralamaları genel hatları ile Prediger’in (1981) V/F – N/İ boyutları ve Holland’ın (1997), RAYSGD tipolojisine ilişkin açıklamaları ile uyumlu bölgelerde konumlandığı görülmüştür. Ancak özellikle Düzenli ve Realistik tip bölgelerinde bu açıklamalara uygun olmayan bazı konumlanmalar görülmüş, bu durumun RAYSGD ve ISCED eğitim öğretim temel alanlarının genel yapısından kaynaklanmış olabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Gerçek durumun ideal durumu ne ölçüde yansıttığının incelendiği üçüncü çalışma grubunun verilerinde ise hem ilgiler hem de algılanan yetenekler açısından iki boyutlu gösterimde elde edilen bulgular zayıf bir uyum ve bazı kuramsal açıklamalara uygun olmayan konumlanmalar belirlenmiştir. Bu bulgulardan yükseköğretim programı seçiminde ilgi ve yeteneklere uygun seçimler yapılmadığı, şu anki çevresel modellerin de bu nedenle kuramsal açıklamalarla sınırlı ölçüde eşleştiği sonucuna ulaşılmıştır.
Araştırmanın nitel bölümünden elde edilen bulgular ile psikolojik danışmanların ilgileri, yetenek ve becerileri, başarı ve iş doyumlarına etki eden faktörler ile psikolojik danışmanların kendilerine uygun işlerde çalışmalarının etkileri yorumlanmıştır. Nitel verilerden elde edilen bulgular ise Miller’ın (1985), grafik gösterimi ve Brown ve Gore (1994), tarafından geliştirilen “C indeksi” kullanılarak Kariyer Dünyası Haritası üzerinde görselleştirilerek tartışılmıştır. | tr_TR |
| dc.contributor.department | Eğitim Bilimleri | tr_TR |
