| dc.contributor.advisor | Aslan Demir, Sema | |
| dc.contributor.author | Töre, Maral | |
| dc.date.accessioned | 2017-02-10T09:05:23Z | |
| dc.date.available | 2017-02-10T09:05:23Z | |
| dc.date.issued | 2017-02-02 | |
| dc.date.submitted | 2017-01-20 | |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/3156 | |
| dc.description.abstract | TÖRE, Maral, Morphophonology in Turkmen, Master’s Thesis, Ankara, 2017.
Turkmen Language, which belongs to the Oghuz group of the Turkic languages and protects and maintains some of the arcaic features even today, is a Turkic written language developed under the influence of the Chagatai Language. Turkmen, which is the best protector of the primary prolonged vowels, managed to take attention with the secondary long vowels, which is formed as the suffix attached, and the other morphophonological sound events. Studies of general phonetics and other sound events of Turkmen, which are made till now, are thought to be insufficient for putting the Turkmen phonology forth with its all details and with this study; we intend to contribute to the studies which are going to be made in the future.
This study has been done in order to introduce the morphophonological alternations simultaneously, which happens as the suffixes attach to the stem or the other suffixes of Turkmen, by using literary works also. Examples in the browsed works, which were noticed that they are related to our subject, were tried to demonstrate with transcription. With this method; the differences of the morphophonological alternations, which exist in the standard writing and speaking languages, was tried to prove. Furthermore; at the necessary states, in order to make the subject easily understandable, there can be found some comments about the sound events’ situation in the Turkish Language. | tr_TR |
| dc.description.tableofcontents | İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY i
BİLDİRİM ii
ÖNSÖZ iii
ÖZET iv
ABSTRACT v
İÇİNDEKİLER vi
KISALTMALAR DİZİNİ x
TABLOLAR DİZİNİ xi
FONETİK İŞARETLER xii
GİRİŞ 1
1. Türkmencenin Ses Bilgisi Üzerine Yapılan Çalışmalar 3
2. Bir Araştırma Alanı Olarak Morfofonolojinin Geçmişi 6
3. Morfofonoloji ile İlgili Türkiye’de Yapılan Çalışmalar 8
4. Morfofonoloji Nedir? 10
5. Çalışmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları 12
6. Veriler 13
7. Çalışmanın Planı 14
I. BÖLÜM
Türkmencede Eklerde Görülen Morfofonolojik Nöbetleşmeler 15
1. Türkmencede Dudak Uyumu 15
1.1 Türkmencede Dudak Uyumunun Gerçekleşmesi 16
1.2.Türkmencede Dudak Uyumuna Bağlı Olarak Eklerde Görülen Morfofonolojik Nöbetleşmeler 19
1.2.1 Geniş Ünlülü Eklerde Görülen Morfofonolojik Nöbetleşmeler 20
1.2.2 Dar Ünlülü Eklerde Görülen Morfofonolojik Nöbetleşmeler 26
2. Türkmencede Önlük-Artlık Uyumu 31
2.1. Türkmencede Önlük-Artlık Uyumuna Bağlı Olarak Eklerde Görülen Morfofonolojik Nöbetleşmeler 32
2.2 Uyum Dışı Durumlar 37
II. BÖLÜM
Eklenme Sırasında Sözcük Tabanında Görülen Morfofonolojik Nöbetleşmeler 39
1. Orta Hecede Ünlü Nöbetleşmesi 39
1.1 Orta Hecede Dar Ünlü ~ ø Nöbetleşmesi 40
1.2 Orta hecede geniş ünlü ~ ø Nöbetleşmesi 43
2. y ünsüzü önünde a~ı, e~i, o~u, ö~ü nöbetleşmesi 43
3. Teklik birinci ve ikinci kişi zamirlerinde e~a nöbetleşmesi 44
4. k ~ ø nöbetleşmesi 45
5. k~g; p~b; t~d; ç~c nöbetleşmesi 46
III. BÖLÜM
Eklenme Sırasında Sözcük Tabanı ile Ek Sınırında Görülen Morfofonolojik Nöbetleşmeler 49
1. -CIk ekinden önce ø~A/I nöbetleşmesi 49
2. -rAk ekinden önce ø~ I nöbetleşmesi 49
3. ø ~ -n- nöbetleşmesi 50
4. ø ~ -s- nöbetleşmesi 51
5. ø ~ -y- nöbetleşmesi 51
6. ø ~ -X- nöbetleşmesi 52
IV. BÖLÜM
Morfofonolojik Nedenlerle Gerçekleşen İkincil Ünlü Uzunlukları 54
1. Hal Eklerinin Katılımıyla Oluşan İkincil Ünlü Uzunlukları 56
1.1–ň/-yň/-iň/-uň/-üň/-nyň/-niň/-nuň/-nüň ilgi hâl ekinin katılımıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 56
1.2 Yönelme hali –a/-e katılımıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 56
1.3 Belirtme hali –y/-i, -ny/-ni’nin katılımıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 57
1.4 Bulunma hali –da/-de + -ky/-ki’nin katılımıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 58
1.5 Vasıta hali –yn/-in’nin katılımıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 59
1.6 Sayı isimlerine ilgi, yönelme ve belirtme hali eklerinin getirilmesiyle oluşan ikincil ünlü uzunluklar 59
2. İyelik Eklerinin Katılımyla Oluşan İkincil Ünlü Uzunlukları 60
2.1 Teklik ve çokluk 1. ve 2. kişi iyelik eklerinin katılımıyla oluşan uzunluklar 60
2.2 İşaret zamirlerine teklik ve çokluk 1. ve 2. kişi iyelik eklerinin getirilmesiyle oluşan uzunluklar 62
2.3 Sayı isimlerine iyelik eklerinin getirilmesiyle oluşan ikincil ünlü uzunlukları 62
2.4 –ma/-me isim-fiil ekine 1. ve 2. teklik-çokluk iyelik eklerinin getirilmesiyle oluşan uzunluklar 63
3. Geniş zaman –ar/-er ekinin katılmasıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 65
4. –yr/-ir/-ur/-ür ekinin katılmasıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 66
5.–an/-en sıfat-fiil ekinin katılmasıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 67
6.–yp/-ip zarf-fiilinin katılmasıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 67
7. İstek bildiren –ası/-esi, -aýady/-eýedi eklerinin katılmasıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 68
8. Teklik 1. kişi –aýyn/-eýin, çokluk 1. kişi -aly/-eli, -alyň/-eliň, çokluk 2. kişi -yň/-iň, emir eklerinin katılmasıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 69
9.– mak/-mek ekinden sonra yönelme hali –a/-e ekinin getirilmesiyle oluşan ikincil ünlü uzunlukları 70
10.–aweri/-eweri ekleşik fiilinin katılmasıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 71
11.Hem (-am/-em) edatının katılmasıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 71
12.–ow/-owa/-ýew/-ýewa/-owiç/-ýewiç/-owna/-ýewna eklerinin katılımıyla oluşan ikincil ünlü uzunlukları 72
13.Ünlüsü asli olarak uzun olan ekler 74
V. BÖLÜM
Morfofonolojik Nedenlerle Gerçekleşen Ünsüz Benzeşmeleri 76
1. İlerleyici Benzeşme 77
1.1 n+d >nn 77
1.2 n+b> nm/nw 78
1.3 ň+b> ňm/ňw 79
1.4 ň+g> ňň 79
1.5 m+b> mm 80
1.6 m+d> mn 81
1.7 l+d> ll 81
1.8 z+d> zz 82
1.9 s+t> ss 83
1.10 s+d> ss 84
1.11 ş+ç> şş 85
1.12 ş+j> şş 85
1.13 w+b> ww 86
1.14 n+l> nn ve z+l> zz 87
2. Gerileyici Benzeşme 87
2.1 t+s> ss 87
2.2 z+s> ss 88
2.3 ç+ş> şş 89
2.4 t+ç> çç 89
3. Karışık Benzeşme 90
3.1 ç+d> şd 90
3.2 ç+ç> şş 91
3.3 ç+j> şş 92
3.4 -jAk + däl > -k g- 92
3.5 -Ip g- > -Ik g- 93
VI. BÖLÜM
Diğer Morfofonolojik Nöbetleşmeler 94
1. Hem ~ -am/-em 95
2. Ýok ~ ok 96
3. ha/hä ~ a/ä 97
4. How ~ ow ...………………………………………………………………………….98
5. dagy ~ agy 98
6. Kısmı tekrarlarda [m, p, s] nöbetleşmesi …………………………………………99
7. İlgi hal ekinin katılımıyla gerçekleşen nöbetleşmeler…………………………...100
8. Kişi ve iyelik eklerinin katılımıyla gerçekleşen nöbetleşmeler.………………….101
9. +yş/+iş ekinin ünlüyle başlayan ek almasıyla gerçekleşen nöbetleşmeler 102
10. Sayı isimleriyle ilgili nöbetleşmeler 102
11. İşaret sıfatlarıyla ilgili nöbetleşmeler 103
12. Näme soru sözcüğüyle ilgili nöbetleşmeler 104
13. Al+yp sözcüğünün gel-, git-, ber- fiillerle birleşmesine bağlı nöbetleşmeler 104
14. Öyle, böyle sözcüklerinin et- fiiliyle birleşmesine bağlı nöbetleşmeler 105
16. Sözcük birleşmesiyle oluşan diğer nöbetleşmeler 105
SONUÇ 107
Örneklerin Aldındığı Eserler 112
KAYNAKÇA 113
EKLER 119
Ek 1. Tez Çalışması Etik Kurul İzin Muafiyet Formu ……………………………119
Ek 2. Tez Orjinallik Raporu…………………………………………………………120 | tr_TR |
| dc.language.iso | tur | tr_TR |
| dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | tr_TR |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | tr_TR |
| dc.subject | Türkmence, Türkiye Türkçesi, Nöbetleşme, Alomorf, Eklenme, Ünlü ve Ünsüz | tr_TR |
| dc.title | Türkmencenin Morfofonolojisi | tr_TR |
| dc.type | info:eu-repo/semantics/masterThesis | tr_TR |
| dc.description.ozet | ÖZET
TÖRE, Maral, Türkmencenin Morfofonolojisi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2017.
Ana Türkçeden beri bazı arkaik özellikleri koruyan ve günümüze kadar yaşatmaya devam eden Oğuz grubu Türk yazı dillerinden Türkmence aynı zamanda Çağataycanın etkisinde gelişmiş bir Türk yazı dilidir. Asli uzunlukları en iyi koruyan Türkmence, eklenme sırasında oluşan ikincil ünlü uzunlukları ve diğer morfofonolojik ses olayları ile Türk dilleri arasında dikkati çekmeyi başarmıştır. Bugüne kadar Türkmence üzerine yapılmış genel sesbilgisi çalışmaları ve diğer ses olayları hakkındaki çalışmaların Türkmencenin sesbilgisini bütün yönleriyle ortaya koymada yetersiz kaldığı düşünülmekte ve bu çalışma ile gelecekteki araştırmalara katkı sağlanması amaçlanmaktadır.
Bu çalışma, Türkmencenin edebî eserlerden de yararlanarak Türkmence ek ve sözcüklerde eklenme sırasında gerçekleşen morfofonolojik nöbetleşmeleri eş zamanlı olarak ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Taranan eserlerde konumuzla ilgili olduğu tespit edilen örnekler, cümle içerisinde ve transkripsiyonlu olarak verilmeye çalışılmıştır. Bununla Türkmencede eklenme sırasında ortaya çıkan morfofonolojik nöbetleşmelerin standart yazımda ve konuşma dilindeki farklılıkları gösterilmeye çalışılmıştır. Aynı zamanda konunun daha iyi anlaşılması için yeri geldikçe ses olaylarının Türkiye Türkçesindeki durumu da değerlendirilmiştir. | tr_TR |
| dc.contributor.department | Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları | tr_TR |
| dc.contributor.authorID | 10137444 | tr_TR |
