dc.contributor.advisor | Kılıç, Rüya | |
dc.contributor.author | Sabitoğulları, Selim | |
dc.date.accessioned | 2019-03-04T08:22:40Z | |
dc.date.issued | 2019 | |
dc.date.submitted | 2019-01-17 | |
dc.identifier.citation | APA | tr_TR |
dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/6032 | |
dc.description.abstract | Melâmî movement is one of the most problematic issues of Ottoman mystical history.
Bayramî-Melâmî order was established by Hacı Bayram-ı Velî at the second half of
15th century. Dede Ömer, successor of him developed Malâmatiyya perception with the
sense of wahdat al-wujûd meaning “unity of being” under the effect of Hurûfîsm and
brought the movement into an active position against Ottoman state and social order.
One of its doctrines, kutb-Mehdî concept leaded Melâmîs not to recognize any authority
including Ottoman government beyond itself. Therefore the relations between Bayramî-
Melâmîs and Ottoman administration entered into a new turning point. Especially from
16th century Bayramî-Melâmîs were regarded as a potential danger against existing
order and followed by political authority. Execution of pioneering sheiks of it as İsmal-i
Ma’şûkî, Hamza Bâlî and Beşir Ağa caused the movement to go underground and move
to the Balkans. In this study, several problems of Bayramî-Melâmîs particularly in the
Balkans originating from their relations with political authority beginning from 16th
until the end of 17th century will be handled within the historical perspective. | tr_TR |
dc.description.sponsorship | Türk Tarih Kurumu | tr_TR |
dc.description.tableofcontents | İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY.........................................................................................................i
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI……………...…......ii
ETİK BEYAN…………………………………………………………………...……..iii
TEŞEKKÜR…………………………………………………………………………....iv
ÖZET……………………………………………………………………………....……v
ABSTRACT…………………………………………………………………………....vi
İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………….….vii
KISALTMALAR DİZİNİ………………………………………………………...…....x
GİRİŞ…………………………………………………………………………….……...1
BÖLÜM I: BALKANLAR’DA MELÂMÎ HAREKETİ……………………...……14
1.1. Hareketin Balkanlar'a Kayması ve Sebepleri…………………………..14
1.2. Bosna’da Melâmî Hareketi ve Şeyh Hamza Bâlî…………………...…..21
1.3. Hareketin Dinî, İdeolojik ve Toplumsal Zemini………………………..27
1.3.1. İslâm Öncesi Dinî Zemin………………………………………...27
1.3.2. Hurûfîlik………………………………………………………….32
1.3.3. Vahdet-i Vücûd Anlayışı………………………….……………...36
1.3.4. Kutb-Mehdî İnancı……………………………………………….41
BÖLÜM II: BALKAN MELÂMÎLERİ’NİN OSMANLI İKTİDARINA BAKIŞI:
YORUM VE PROBLEMLER…………..………………………………………...…48
2.1. Melâmîler’in Nazarında Osmanlı İktidarının Hukukî Meşrûiyeti……48
2.2. Bir Rekabet Unsuru Olarak Politik Mesiyanizm……………………….56
2.3. Hareketin Devamlılığı Yönünde Alınan Bazı Önlemler……………….65
2.3.1. Gizlenme ve Takiyye…………………………………………….65
2.3.2. Silsile ve Miras…………………………………………………..71
BÖLÜM III: OSMANLI İKTİDARININ BALKAN MELÂMÎLERİ’NE BAKIŞI:
YORUM VE PROBLEMLER……………..…………………………………………76
3.1. Osmanlı Resmî İdeolojisi ve Bayramî Melâmîleri……………………...76
3.1.1. Merkeziyetçi Devlet Anlayışı ve Nizâm-ı Âlem Prensibi…….….76
3.1.2. Şiî-Safevî Propagandasına Karşı Sünnîleştirme Politikası………80
3.1.3. Osmanlı Sûfîliği ve Tarihî Altyapısı……………………………..85
3.2. Osmanlı İktidarı Nazarında Potansiyel Bir Tehlike Olarak
Melâmîler……………………………………………………………………....90
3.3. Ulema ve Sûfî Çevrelerde Melâmîler’e Karşı Oluşan Tepkisellik ve
Bunun Siyasal Alandaki Rolü…….…………………………………………..95
SONUÇ (DEĞERLENDİRME VE TAHLİL)………………………………..……104
KAYNAKÇA…………………………………………………………………………107
EKLER…………………………………………………………………………….....127
EK 1: Melâmî Şeyhi Oğlan Şeyh İsmail-i Ma’şukî’nin Sicil Kaydı………………128
EK 2: Melâmî Takibatına Dair 19 Zilhicce 980/22 Nisan 1573 Tarihli Mühimme
Kaydı…………….........................................................................................................129
EK 3: Melâmî Takibatına Dair 26 Rebiülahir 981/25 Ağustos 1573 Tarihli
Mühimme Kaydı……………………………………………………………………...130
EK 4: Melâmî Takibatına Dair 1 Cemâziyelâhir 990/23 Haziran 1582 Tarihli
Mühimme Kaydı……………………………………………………………………...131
EK 5: Melâmî Takibatına Dair 8 Cemâziyelâhir 990/30 Haziran 1582 Tarihli
Mühimme Kaydı……………………………………………………………………...132
EK 6: Melâmî Takibatına Dair 24 Ramazan 990/22 Ekim 1582 Tarihli Mühimme
Kaydı………………………………………………………………………………….133
EK 7: Melâmî Takibatına Dair 6 Şevval 990/3 Kasım 1582 Tarihli Mühimme
Kaydı………………………………………………………………………………….134
EK 8: Melâmî Takibatına Dair Şaban 990/Ağustos-Eylül 1582 Tarihli Baş Mukataa
Kalemi Kaydı………...……………………………………………………………….135
EK 9: Melâmî Şeyhi Ahmed Sârbân’ın Hüsamedîn-i Ankaravî’ye Gönderdiği
Mektup………………………………………………………………………………..137
EK 10: Melâmî Şeyhi Sütçü Beşir Ağa’nın Bir Mürîdine Gönderdiği Mektup…139
EK 11: Melâmî Şeyhi İsmail-i Ma’şukî’nin Meşhed Makamı………...………….140
EK 12: Melâmî Şeyhi Ahmed Sârbân’ın Türbesi………………………………….141
EK 13: Melâmî Şeyhi Pîr Ahmed Edirnevî’nin Türbesi…………………………..142
EK 14: Melâmî Şeyhi Hamza Bâlî’nin Deveoğlu Yokuşu’nda Bulunan Makam
Taşı……………………………………………………………………………………143
EK 15: Melâmî Şeyhi Hamza Bâlî’nin Mezarı…………………………………….144
EK 16: Melâmî Şeyhi İdris-i Muhtefî’nin Mezarı…...…………………………….145
EK 17: Melâmî Şeyhi Hüseyin Lâmekânî’nin Mezarı………...…………………..146
EK 18: Melâmî Şeyhi Abdullah Bosnevî’nin Mezarı………...……………………147
EK 19: Bayramî-Melâmî Silsilesi………...…………………………………………148
EK 20: Harita 1 - XVI. Yüzyılda Doğu Avrupa……………………………………150
EK 21: Harita 2 – Balkanlar…………...……………………………………………151
EK 22: Orijinallik Raporu…………………………………………………………..152
EK 23: Etik Kurul İzin Muafiyeti Formu………………………………………….153 | tr_TR |
dc.language.iso | tur | tr_TR |
dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | tr_TR |
dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | tr_TR |
dc.subject | Balkanlar | tr_TR |
dc.subject | Melamilik | tr_TR |
dc.subject | Hamzavilik | tr_TR |
dc.subject | Osmanlı yönetimi | tr_TR |
dc.subject | Vahdet-i Vücud | tr_TR |
dc.subject | Kutb | tr_TR |
dc.subject | Tasavvuf | tr_TR |
dc.subject | Balkans | en |
dc.subject | Melamis | en |
dc.subject | Hamzaviz | en |
dc.subject | Ottoman rule | en |
dc.subject | Wahdat al-Wujud | en |
dc.subject | Kutb | en |
dc.subject | Mystics | en |
dc.title | Balkanlar'da Melâmîlik ve Osmanlı Yönetimi (XVI.-XVII. Yüzyıllar) | tr_TR |
dc.title.alternative | The Melâmî Movement and Ottoman Rule in the Balkans (16th.-17th. Centuries) | eng |
dc.type | info:eu-repo/semantics/masterThesis | tr_TR |
dc.description.ozet | Melâmî hareketi, Osmanlı tasavvuf tarihinin en problemli konularından birini teşkil
etmektedir. Bayramî-Melâmîliği, Osmanlı Devleti’nde XV. yüzyılın ikinci yarısında
Hacı Bayram-ı Velî tarafından tesis edilmiştir. Ondan sonra gelen ve Melâmet anlayışını
daha da canlandırıp coşkun bir ilâhî cezbe ve Hurûfîliğin de etkisiyle ileri bir vahdet-i
vücûd anlayışıyla geliştiren Dede Ömer, tarikatı Osmanlı devlet ve toplum düzeni
karşısında eleştirici ve aktif bir konuma getirmiştir. Doktrinlerinde bulunan kutb-Mehdî
inancı ise Melâmîler’i, Osmanlı yönetimi de dâhil olmak üzere kendilerinden başka bir
otorite tanımamaya yöneltmiştir. Böylece, Bayramî-Melâmîleri ile Osmanlı merkezî
yönetiminin ilişkileri yeni bir dönüm noktasına gelmiştir. Özellikle XVI. yüzyıldan
itibaren Bayramî-Melâmîleri, merkezî yönetim nazarında kuşku ve endişe ile takip
edilen, genel düzeni her an sarsabilecek bir çevre olarak görülmeye başlamıştır. İsmail-i
Ma’şukî, Hamza Bâlî ve Beşir Ağa gibi önde gelen şeyhlerinin idamı ise hareketin
yeraltına çekilmesine ve Balkan sahasına kaymasına sebep olmuştur. İşte bu
araştırmada, XVI. yüzyıldan XVII. yüzyıla uzanan iki yüz yıllık bir dönem içinde,
özellikle Balkan topraklarındaki Bayramî-Melâmîleri’nin, merkezî iktidarla
ilişkilerinden doğan bazı problemler, tarihî bir perspektifle ele alınmaya çalışılacaktır. | tr_TR |
dc.contributor.department | Tarih | tr_TR |
dc.embargo.terms | Acik erisim | tr_TR |
dc.embargo.lift | - | |