Özet
The aim of this study is to consider the social assistance implementations applied in accordance with the provisions of the legislation in force for social assistance in Turkish law system, to examine especially social assistance and solidarity foundations’ operations in this area in institutional and legal respect and to demonstrate how existing policies and programs for assistance work, to determine the faulty aspects of the system and to offer suggestions on how to reach a better level in this area.
In this study, conceptually poverty and social assistance definitions are mentioned and by using official datas, which is declared by Turkish Statistic Institution, income distribution and poverty profile of Turkey is examined. Mainly the constitution and the other legal provisions in Turkish jurisprudence is analyzed in detail and evaluations on this subject is made. Also, within the context of this study, the legal character which is often discussed, administrative and financial structure and main assistance services of social assistance and solidarity foundations, whose main aim is to struggle against poverty and balance the income distribution, are examined and judicial process against foundation decisions is analyzed.
As a result of this study, it is inferred that to overcome multidimensional poverty issue and to respond changing and developing problems, there should be amendment and reform studies in Turkish social assistance system, initially in legal infrastructure.
Künye
65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun. (1976). T.C. Resmî Gazete, 15642, 10.07.1976.
2018 Yılı Programı, (2017). 2018 Yılı Programının Uygulanması, Koordinasyonu ve İzlenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararı. T.C. Resmî Gazete, 30224, 28.10.2017.
Ağar, S. (2017). Kamu Kurumları (Hizmet Yerinden Yönetim Kuruluşları) Teorisi. http://www.idare.gen.tr/agar-kamukurumlari.htm, Erişim Tarihi: 24.11.2017.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (2011). T.C. Resmî Gazete, 27958, 08.06.2011.
Aksan, G. (2012). Yoksulluk ve Yoksulluk Kültürünün Toplumsal Görünümleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27/2012, s.9-19.
Aksanyar, Y. (2015). Sosyal Yardımda Yeni Bir Yaklaşım Olarak Şartlı Sosyal Yardım: Sosyal Yardım-İstihdam Bağlantısının Etkinleştirilmesi Programı 2014 Yılı Türkiye Uygulaması Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kütahya.
Aktan, C.C. (2002). Yoksullukla Mücadele Stratejileri. Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Coşkun Can Aktan (ed), Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayınları.
Aktan, C. C. ve Vural, İ. Y. (2002). Yoksulluk: Terminoloji, Temel Kavramlar ve Ölçüm Yöntemleri. Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Aktan, Coşkun Can (ed), Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayınları.
Alcock, P., May, M. ve Rowlingson, K. (2011). Sosyal Politika. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Arıöz Bozkuş, A. (2011). Genel Esaslarıyla Türk Hukuku’nda Vakıf Müessesesi ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları. Sosyal Yardım Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Ankara.
Asker Ailelerinden Muhtaç Olanlara Yardım Hakkında Kanun. (1941). T.C. Resmî Gazete, 4887, 15.08.1941.
ASPB Faaliyet Raporu, (2014). Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 2014 Yılı Faaliyet Raporu, Erişim Tarihi: 27.11.2017, http://sgb.aile.gov.tr/data/5434f307369dc31 d48e42dc5/2014_idare_ faaliyet_raporu.pdf.
ASPB Faaliyet Raporu (2016). Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 2016 Yılı Faaliyet Raporu, Erişim Tarihi: 10.11.2017. http://www.aile.gov.tr/data/58b58e4c 691407119c139239/2016%20%20 Faaliyet%20Raporu.pdf.
AYM Kararı (2016). Anayasa Mahkemesi’nin 02.11.2016 Tarih ve 2016/172 Sayılı Kararı, Erişim Tarihi: 08.11.2017. http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/ Content/27e2049faac14ef8a1196861dee5ea33higllightText=sosyal%20devlet&excludeGerekce=False&wordsOnly= False.
Başbakanlık Genelgesi. (1986). T.C. Resmî Gazete, 19167, 17.07.1986.
Belediye Kanunu. (2005). T.C. Resmî Gazete, 25874, 13.07.2005.
Bildirici, Z. (2011). Avrupa Birliği’nde Yoksullukla Mücadele ve Türkiye'nin Uyum Sürecindeki Yeni Uygulamalar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Brinkerhoff, D.W. ve Goldsmith, A.A. (2003). How Citizens Participate in Macroeconomic Policy: International Experience and Implications for Poverty Reduction. World Development, vol.31, no.4, s.685-701.
Buğra, A. (2011). Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika. 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayıncılık.
Büyükşehir Belediyesi Kanunu. (2004). T.C. Resmî Gazete, 25531, 23.07.2004.
Centel, T. (1988). İş ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararlarının Uygulamadaki Yönlendirici Etkileri. 03.06.1988 Günü Yargıtay'ın Kuruluşunun 120. Yılı Sempozyumunda Sunulan Bildiri.
Chronic Povery Report (2005). Erişim Tarihi: 10.10.2017, http://www.chronicpoverty. org/uploads publication_ files/CPR1_chap1.pdf.
Çalışkan, Ş. (2010). Türkiye’de Gelir Eşitsizliği ve Yoksulluk. Sosyal Siyaset Konferansları. s.59.
Çelik, A. (2010). Muhafazakâr Sosyal Politika Yönelimi: Hak Yerine Yardım-Yükümlülük Yerine Hayırseverlik. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:42 (Mart 2010).
Çengelci, E. (1993). Sosyal Refahın Gerçekleşmesinde Sosyal Yardımların Rol ve Önemi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokul Dergisi, c.11, Ankara.
Çetinkaya, Ş. (2012). Türkiye’de Sosyal Yardımlaşma Müessesesi: Durum Analizi, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kütahya.
Çınar, H. (2015). 2000-2012 Döneminde Türkiye’de Yoksulluk ve Gelir Dağılımındaki Eşitsizlik Sorunsalı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Dalgıç, B., İyidoğan P.V. ve Güven A. (2015). Yoksulluk ve Yoksulluk Geçişlerinin Belirleyenleri: Türkiye Örneği. Sosyoekonomi, vol.23(24), s.51-70.
DPT (2001). Gelir Dağılımının İyileştirilmesi ve Yoksullukla Mücadele Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ankara.
Dumanlı, R. (1996). Yoksulluk ve Türkiye’deki Boyutları. DPT Uzmanlık Tezi, Ankara.
Eğilmez, M. (2017). Son 14 Yılda Türkiye Ekonomisi. Erişim Tarihi: 03.11.2017, http://www.mahfiegilmez. com/2017/03/son-14-ylda-turkiye-ekonomisi.html.
Esping-Andersen, G. (1990). The Three Worlds of Welfare Capitalism, New Jersey: Princeton University Press.
Esping-Andersen, G. (2006). Toplumsal Riskler ve Refah Devletleri. Sosyal Politika Yazıları, Buğra, A. ve Keyder, Ç. (der.), İstanbul: İletişim Yayınları.
Etci, H. (2012). Sosyal Yardımların Politik Nitelik Kazanması (2002-2011 Türkiye Örneğinde). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
Gözler, K. (2014). Hukukun Temel Kavramları. 12. Baskı, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
Gümüş, A.T. (2010). Sosyal Devlet Anlayışının Gelişimi ve Dönüşümü. 1. Baskı, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
Gündoğan, N. (2003). Yoksullukla Mücadelede İstihdam Politikalarının Rolü ve Önemi. Yoksulluk, 1. Baskı, c.1, İstanbul: Deniz Feneri Yayınları.
Güngör, E. (2017). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının Politikaları ve Politikaların Etkinliği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Hacımahmutoğlu, H.(2009). Türkiye’deki Sosyal Yardım Sisteminin Değerlendirilmesi. DPT Uzmanlık Tezi, Yayın No: 2803, Ankara.
Hız, G. ve Hız, K. (2011). Yoksulluk ve Yoksunluk Penceresinden Tüketimi, Lüks Tüketimi ve Tüketim Toplumunu İzleme. Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, c.1, Ankara.
Işık, O. ve Pınarcıoğlu, M. (2003). Nöbetleşe Yoksulluk. İstanbul: İletişim Yayınları.
İlköğretimde ve Ortaöğretimde Parasız Yatılı veya Burslu Öğrenci Okutma ve Bunlara Yapılacak Sosyal Yardımlara İlişkin Kanun. (1982). T.C. Resmî Gazete, 17729, 19.06.1982.
İl Özel İdaresi Kanunu. (2005). T.C. Resmî Gazete, 25745, 04.03.2005.
İncedal, S. (2013). Türkiye’de Yoksulluğun Boyutları: Mücadele Politikaları ve Müdahale Araçları. Aile ve Sosyal Politikalar Uzmanlık Tezi, Ankara.
İstanbul Bölge İdare Mahkemesi Başkanlar Kurulu Kararı, (2016/1). Erişim Tarihi: 02.12.2017.http://www.istanbulbim.adalet.gov.tr/Sayfalar/MahkemeveBirimler/8_IdareDavaDairesi.html.
Kabasakal, M. (1998). Yoksulluğu Önleme Stratejileri. Türkiye’de Yoksulluk, Sosyo-Ekonomik Politikalar ve Sivil Toplum, İstanbul: TESEV Yayınları.
Kale, H. T. (2007). Bölgesel Yoksulluk ve Farklılaştırılmış Politika Önerileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay.
Kalkınma Bakanlığı (1973). 3. Beş Yıllık Kalkınma Planı. Erişim Tarihi: 23.11.2017, http://www.kalkinma.gov.tr/ Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/7/plan3.pdf.
Kamu İhale Tebliği. (2003). T.C. Resmî Gazete, 25087, 22.04.2003.
Karabulut, A. (2011). Türkiye’de Sosyal Yardım ve Sosyal Yardımların Tek Merkezden Yürütülebilirliği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Karagöl, E.T. ve Dama, N. (2015). Geçmişten Günümüze Sosyal Yardımlar. SETA Analiz, Kasım 2015, Sayı:139.
Kaya, Z. (2011). Türkiye’de Yoksulluk Analizi: Bir Probit Model Uygulaması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
Kesgin, B. (2013). Kamu Sosyal Politikalarında Sosyal Yardım, 1. Baskı, İstanbul: Açılım Kitap.
Kessler, G. (1945). İçtimai Siyaset. İstanbul: Gençlik Kitabevi Neşriyatı.
Kılıç, R. ve Çetinkaya, Ş. (2012). Türkiye’de Yoksullukla Mücadelede Sosyal Yardım Stratejileri ve Bir Model Önerisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:34.
Kocatepe, H. (2011). Yoksulluk ve Kent Yoksulluğu: Yalova İli Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yalova.
Korkat, M. (2013). Gelir Dağılımı Adaletsizliği ve Yoksullukla Mücadelede Sosyal Yardımların Önemi (Kars İli Örneğinde Bir İnceleme). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kars.
Mutlu Kaya, Ö. (2010). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonunun Mali ve Hukuki Yapısı. Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı:2010/2, s.43.
Odabaşı, F. (2010). Yoksullukla Mücadelede İstihdamın Rolü. Sosyal Yardım Uzmanlık Tezi, Ankara.
Panahi, F. ve Malekmohammadi, I. (2011). The Analysis of Effective Factors On Livelihood Poverty Alleviation In Rural Iran. International Symposium On Poverty Alleviation Strategies, 1st Edition, Ankara.
Pehlı̇van, V. (2010). Küreselleşme, Yoksulluk ve Türkiye. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Saran, U. (1997). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları. Vakıflar Dergisi, Sayı:26, s.427-440.
Seyyar, A. (2003). Sosyal Siyaset Açısından Yoksulluğa Karşı Mücadele. Yoksulluk, c.1, 1. Baskı, İstanbul: Deniz Feneri Yayınları.
Sosyal Hizmetler Kanunu. (1983). T.C. Resmî Gazete, 18059, 27.05.1983.
Sosyal ve Ekonomik Destek Hizmetleri Hakkında Yönetmelik. (2015). T.C. Resmî Gazete, 29284, 03.03.2015.
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. (2006). T.C. Resmî Gazete, 26200, 16.06.2006.
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu. (1986). T.C. Resmî Gazete, 19134, 14.06.1986.
Sullivan, A. ve Sheffrin S.M. (2003). Economics: Principles In Action. New Jersey: Pearson Prentice Hall.
Sunal, O. (2011). Sosyal Politika: Sosyal Adalet Açısından Kuramsal Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, c.66, n.3, s.283-305.
SYGM (2012). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları Personelinin Norm Kadro Standartları, İş Tanımları, Nitelikleri, Özlük Hakları ve Çalışma Şartlarına İlişkin Esaslar. (Elden Temin).
SYGM (2017). SYDV'lerin Yapısı. Erişim Tarihi: 26.11.2017. https://sosyalyardimlar.aile.gov.tr/sosyalyardimlasmavedayanismavakiflari/sydvlerin-yapisi.
SYGM (2017/B). SOYBİS. Erişim Tarihi, 02.12.2017. https://sosyalyardimlar. aile.gov.tr/projeler/soybis.
Şener, Ü. (2010). Yoksullukla Mücadelede Sosyal Güvenlik, Sosyal Yardım Mekanizmaları ve İş Gücü Politikaları. TEPAV Politika Notu, İstanbul.
Şenses, F. (2006). Küreselleşmenin Öteki Yüzü Yoksulluk, 4.Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Şentürk, M. (2009). Türkiye’de Yoksulluk Çalışmaları. Sosyoloji Dergisi, Dizi:3, Sayı:18, s.205-233.
Şentürk, M. (2014). Türkiye’de Kamunun ve STK’ların Sosyal Yardım Uygulamaları: Yeni Eğilimler ve İhtiyaçlar. Sosyoloji Dergisi, Dizi:3, Sayı:28, 2014/1, s.285-307.
Taşcı, F. (2008). Türkiye’nin Kamusal Sosyal Yardım Anlayışı (1980-2007) Üzerine Bir Değerlendirme. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, s.147-149.
Taşçı, F. (2010). Sosyal Politikalarda Can Simidi Sosyal Yardım. 1.Baskı, İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
TBMM 454 No’lu Komisyon Raporu (1986). Türkiye Büyük Millet Meclisi Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Teşvik Kanunu Tasarısı ve Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu. 17. Dönem, 3. Yasama Yılı.
Temiz, H.E. (2008). Dünyada Kronik Yoksulluk ve Önleme Stratejileri. Çalışma ve Toplum Dergisi, 2008/2, s.61-100.
Tokol, A. ve Alper, Y. (2011). Sosyal Politika. 1. Baskı, Bursa: Dora Basım Yayın.
Tunç, A. (2013). Türk Kamu Yönetiminde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının Etkinliği: TRB1 Bölgesinde Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Malatya.
TÜİK (2011). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması Mikro Veri Seti. Erişim Tarihi: 19.10.2017.http://www.tuik.gov.tr/MicroVeri/GYKA_2011/turkce/metaveri/tanim/yoksullukla-ilgilitaniimlar/ index.html.
TÜİK (2012). Yaşam Memnuniyeti Araştırması Mikro Veri Seti. Erişim Tarihi: 20.10.2017.http://www.tuik.gov.tr/MicroVeri/YMA_2012/metaveri/tanim/index.html.
TÜİK (2015). Yoksulluk Çalışması. Sayı: 21867, Erişim Tarihi: 20.11.2017. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21867.
TÜİK (2017/A). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması (Panel) 2011 Mikro Veri Seti. Erişim Tarihi: 03.11.2017. http://www.tuik.gov.tr/MicroVeri/GYKA_Panel_2011/ turkce/metaveri/tanim/index.html.
TÜİK (2017/B). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2016. Sayı:24579, Erişim Tarihi: 03.11.2017. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24579.
Türkoğlu, İ. (2013). Sosyal Devlet Bağlamında Türkiye’de Sosyal Yardım ve Sosyal Güvenlik. Akademik İncelemeler Dergisi, c:8, sayı:3.
Türk Medeni Kanunu. (2001). T.C. Resmî Gazete, 24607, 08.12.2001.
TÜSİAD (2000). Türkiye’de Bireysel Gelir Dağılımı ve Yoksulluk: Avrupa Birliği ile Karşılaştırma, İstanbul: Lebib Yalkın Yayımları.
Ustabaşı, D. (2013). Kamu ve Kamu Dışı Sosyal Yardım Uygulamalarının Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma-Konya Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yalova.
Vakıflar Kanunu. (2008). T.C. Resmî Gazete, 26800, 27.02.2008.
Vakıflar Yönetmeliği. (2008). T.C. Resmî Gazete, 27010, 27.09.2008.
VHDB (2014). Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü Vakıf Hizmetleri Dairesi Başkanlığı Verileri.
Williams, P., Larrison, J., Strokova, V. ve Lindert, K. (2012). Social Safety Nets in Europe and Central Asia: Preparing for Crisis, Adapting to Demographic Change, and Promoting Employability. The World Bank Europe and Central Asia Knowledge Brief, v: 48.
Yılmaz, V. ve Yakut Çakar, B. (2008). Türkiye’de Merkezi Devlet Üzerinden Yürütülen Sosyal Yardımlar Üzerine. Dayanışma Dergisi, Yıl:1, Sayı:1, Ankara.
Yiğit, G. (2011). Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Yüksek Öğrenim Öğrencilerine Burs Kredi Verilmesine İlişkin Kanun. (2004). T.C. Resmî Gazete, 25394, 06.03.2004.
Zengin, E., Şahin, A. ve Özcan, S. (2012), Türkiye’de Sosyal Yardım Uygulamaları. Yönetim ve Ekonomi, Cilt:19, Sayı:2, Celal Bayar Üniversitesi İİBF, Manisa.
Zülfı̇kar, B.Ş. (2010). Yoksulluk ve Yoksullukla Mücadele Yöntemleri: Katılımcı Bir Yaklaşımla Sosyal Riski Azaltma Projesi’nin Başarı Değerlendirmesi-Ankara İli Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
