| dc.contributor.advisor | Acun, Ramazan | |
| dc.contributor.advisor | Ocak, Ahmet Yaşar | |
| dc.contributor.author | Toprak, Hicret Kiraz | |
| dc.date.accessioned | 2017-04-26T13:44:47Z | |
| dc.date.available | 2017-04-26T13:44:47Z | |
| dc.date.issued | 2017 | |
| dc.date.submitted | 2017-03-24 | |
| dc.identifier.citation | TOPRAK, Hicret Kiraz, Diyanet İşleri Başkanlığı -Türkiye Cumhuriyetinde İslam’ın Kurumsal Statüsü- (1924-1950), Doktora Tezi, Ankara, 2017. | tr_TR |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/3364 | |
| dc.description.abstract | In this dissertation, establishment of Presidency of Religious Affairs in the Republic of Turkey is discussed within the frame of the religion, state and public relations as envisaged by the new regime. The main activities of the Presidency of Religious Affairs, which has implemented the institutional status that the founders of the Republic had given to Islam, constitute the research area of this dissertation. Within this frame, we will try to understand the level and the method of involvement of the Presidency of Religious Affairs in the implementation of regulations towards the establishment of a “secular”, “national” and “contemporary” social order between 1924-1950, which covers the one party years and the period of transition to multi-party life. Besides, we will try to clarify the attitude of the Presidency of Religious Affairs in terms of the radical measures, punishments and segregation policies that had been implemented for settling down the secular order and its role and function for controlling the social/religious opposition against the revolution within the frame of archive documents. | tr_TR |
| dc.description.tableofcontents | İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY………………………………...……………………………………………i
BİLDİRİM………….……………………………………………………………………...……ii
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI……………………………..iii
ETİK BEYAN…………………………………………………………………………..………iv
TEŞEKKÜR………...…………………………………………………………………..…….…v
ÖZET………………..…………………………………………………………………….……vii
ABSTRACT………………………………………...…………………………………........…viii
İÇİNDEKİLER………….……………………….…………………………………….…….…ix
KISALTMALAR DİZİNİ……………………….………………………………………...…xiii
TABLOLAR DİZİNİ…...……………………….……………………………………...…….xiv
ÖNSÖZ……………...…………………………………………………………………….....…xv
KAYNAKLAR VE ARAŞTIRMALAR…..…………………………………………………xxi
GİRİŞ: TÜRKİYE CUMHURİYETİ VE İSLAM……………...…....……...……….1
1. Yeni Devlette İslam’ın Konumu 1
2. Türk Reformasyonu ve İslam: İslam’a Çekidüzen Vermek 10
3. Ulus Devlette Din: Millî Bir İslam Yorumuna Doğru 17
I. BÖLÜM
GEÇİŞ DÖNEMİNDE DİN VE DİYANET İŞLERİ REİSLİĞİNİN İHDASI…... 26
1.1. Araçsal Roller: Kurtuluş Savaşında ve Birinci Mecliste Din Adamları 26
1.2. Şer’iye ve Evkaf Vekâleti: Görevi, Yetki Alanı ve İcraatı…………..…….38
1.2.1. Kurucu Yapılanma 38
1.2.2. Neşriyat Faaliyetleri 41
1.2.3. Din Eğitimi Hizmetleri 43
1.2.4. Şer’iye ve Evkaf Vekâleti Üzerine Tartışmalar 48
1.3. 3 Mart 1924 Kanunları ve Diyanet İşleri Reisliğinin Kuruluşu 54
1.4. Diyanet İşleri Reisliği: Yeni Devlette İslam’ın Kurumsal Statüsü 65
1.4.1. Diyanet İşleri Reisliğinin Varlığına Yönelik İtirazlar 67
1.4.2. Vekâletten Reisliğe Geçiş: Güç Kaybı, Kadro ve Bütçe Meseleleri 69
II. BÖLÜM
DİNÎ HAYATIN DÜZENLENMESİ VE DİYANET İŞLERİ REİSLİĞİ………...76
2.1. Devrim Kanunları: Laikliğin Uygulama Adımları 76
2.1.1. Kılık-Kıyafet Devrimleri 79
2.1.2. Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması 83
2.1.3. Dil Devrimi ve Latin Harflerinin Kabulü 84
2.1.4. Anayasanın Laikleştirilmesi ve Medenî Kanunun Kabulü 89
2.1.5. Soyadı Kanunu ve Efendi, Bey, Paşa gibi Unvanların Kaldırılması 90
2.1.6. Miladi Takvim, Saat, Rakam ve Ölçü Birimlerinin Kabulü 91
2.1.7. Millî Bayramlar ve Haftalık Tatilin Cumadan Pazara Alınması 92
2.2. Din Eğitimi ve Öğretimiyle İlgili Düzenlemeler: Müfredatın Tanzimi 92
2.2.1. Tevhid-i Tedrisat: Yeni Devletin “Millî Eğitim” İdeolojisi 92
2.2.2. İlk ve Ortaokullarda Din Dersleri 94
2.2.3. İmam Hatip Mektepleri 97
2.2.4. Çok Partili Yıllara Doğru 100
2.3. İbadetlerle İlgili Düzenlemeler 109
2.3.1. İbadet Dilinin Türkçeleştirilmesi 109
2.3.1.1. Türkçe Kurân-ı Kerim……………...……...……….....….……112
2.3.1.2. Türkçe Ezan 117
2.3.1.3. Türkçe Hutbe 121
2.3.1.4. Türkçe Namaz 127
2.3.2. İbadet Mekânlarıyla İlgili Düzenlemeler 134
2.3.2.1. Camilerin Tasnif, Satış, Onarım ve Restorasyonu 135
2.3.2.2. Amaçları Dışında Kullanılan Camiler………….……….…….146
2.3.2.3 Camilerin İç Mekânlarıyla İlgili Düzenlemeler 152
2.4. Dinî Referans Metinlerinin Yeniden Oluşturulması 156
2.4.1. Hak Dini Kur’an Dili -Yeni Mealli Türkçe Tefsir- 160
2.4.2. Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi 161
2.4.3. Türkçe Hutbe Mecmuası 162
2.4.4. Ahmet Hamdi Akseki’nin Eserleri 162
2.5. Mihrap, Kürsü ve Minber: Millete Dinini Öğretmek 168
2.5.1. Dinî Temsil ve İtibar Kaybı 169
2.5.2. Söylem Arayışı: Asri ve Millî 177
2.5.3. Fetva ve Hukukî Gerilim: Mer’i Hukukla Yaşanan Çatışmalar 186
2.5.4. Devrim Kanunları ve Din Görevlileri 188
III. BÖLÜM
DİNÎ HAYATIN DENETİMİ VE DİYANET İŞLERİ REİSLİĞİ…………..…...193
3.1. “İrtica” ve “Gericilik”le Mücadele 193
3.1.1. Dinî Muhalefeti Bastırmanın Aracı Olarak “İrtica” Söylemi 198
3.1.2. İrtica Tehdidi Oluşturan “Zararlı” Dini Cereyanlar 201
3.1.3. Devrimlere Yönelik Tepkiler 206
3.1.3.1. Şapka ve Kılık-Kıyafet Devrimlerine Karşı 206
3.1.3.2. Tevhid-i Tedrisat ve Din Öğretiminin Yasaklanmasına Karşı 211
3.1.3.3. Tekke, Türbe ve Zaviyelerin Kapatılmasına Karşı 215
3.1.3.4. İbadet Dilinin Türkçeleştirilmesine Karşı 222
3.1.3.5. Hükümet ve Devrimler Aleyhine Diğer Propagandalar 227
3.1.4. Dinî Muhalefet ve Din Görevlileri 230
3.2. “Batıl İnanç” ve “Hurafe”lerle Mücadele 240
3.2.1. Gayri-İslamî ve Gayrimeşru Unsurların Dinden Ayıklanması........242
3.2.1.1. Falcılık, Üfürükçülük, Nüshacılık 247
3.2.2. “Bâtıl İnanç” ve “Hurafe”lerin Taşıyıcısı Olarak Tarikatlar 248
3.2.3. İhtilaf ve Tefrika Unsuru Taşıyan Bâtıl Akidelerle Mücadele 254
3.3. DİNÎ NEŞRİYATIN DENETİMİ 259
3.3.1. Devrimlere Yönelik Dinî Muhalefet İçeren Yayınlar 263
3.3.2. Dinî Propaganda yahut Tezyif İçerikli Yayınlar 265
3.3.3. “Batıl İnanç” ve “Hurafe” Unsuru Taşıyan Yayınlar 268
3.3.4. Tarikatçılık İddiasıyla İncelenen Yayınlar 272
3.3.5. “Bâtıl Akideler” Gerekçesiyle İncelenen Yayınlar…………… 274
3.3.4. “Hanefi Akvaline ve Cumhur-u Ulemaya Muhalefet” 277
3.3.5. Dinde Reform Önerileri 279
3.3.6. Kur’an-ı Kerim ve Öğretimine Dayalı Neşriyat 280
3.3.7. İlmî Hatalar Sebebiyle Yayını Mahzurlu Görülen Eserler 283
SONUÇ……………………………………………………………………………..286
KAYNAKÇA…………..…………………………………………..….……………………290
EKLER……………………………………………………………………………..307
Orjinallik Raporu…………………………………………………………………374
Etik Kurul İzin Muafiyeti Formu……………………………………………..…375 | tr_TR |
| dc.language.iso | tur | tr_TR |
| dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | tr_TR |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | tr_TR |
| dc.subject | Diyanet İşleri Başkanlığı | tr_TR |
| dc.subject | tek Parti | |
| dc.subject | laiklik | |
| dc.subject | din politikaları | |
| dc.subject | devlet | |
| dc.subject | toplum | |
| dc.title | Diyanet İşleri Başkanlığı -Türkiye Cumhuriyetinde İslam’ın Kurumsal Statüsü- (1924-1950) | tr_TR |
| dc.type | info:eu-repo/semantics/doctoralThesis | tr_TR |
| dc.description.ozet | Bu tezde Türkiye Cumhuriyeti’nde Diyanet İşleri Reisliğinin kuruluşu, yeni rejimin öngördüğü din, devlet ve toplum ilişkileri ekseninde ele alınmaktadır. Cumhuriyet’in kurucu kadrosunun İslam’a yeni devlet içinde tanıdıkları kurumsal statüyü hayata geçiren Diyanet İşleri Reisliğinin başlıca icraatı tezin inceleme alanını oluşturmaktadır. Bu çerçevede tek partili yılları ve çok partili hayata geçiş sürecini kapsayan 1924-1950 yılları arasında Diyanet İşleri Reisliğinin “laik,” “milli” ve “asrî” bir toplumsal düzenin kurulmasına yönelik olarak gerçekleştirilen düzenlemelere dâhil edilme düzeyi ve biçimi anlaşılmaya çalışılmaktadır. Ayrıca laik düzenin yerleşmesine yönelik olarak uygulanan radikal tedbir, tecziye ve tecrit politikaları karşısında Diyanet İşleri Reisliğinin tutumu ve devrimlere karşı toplumsal/dinî muhalefetin kontrol altına alınmasında üstlendiği rol ve işlev arşiv belgeleri ışığında aydınlatılmaya çalışılmaktadır. | tr_TR |
| dc.contributor.department | Tarih | tr_TR |
| dc.contributor.authorID | 10145551 | tr_TR |
