Özet
This study draws on how social change is experienced and interpreted by three different generations living in the Yeniköy village of Manisa province as a result of exchange that took place between Turkey and Greece following the Lausanne Peace Treaty signed in 1923. In this regard, the study lays out a village monograph of the Yeniköy by utilizing such concepts as social change, subculture, exchange, forced migration and Bektashism. In the study, by employing cognitive ethnography framework, qualitative research methods and techniques have been adopted. In this direction, semi-structured interviews have been conducted with 30 participants that represent three different generations and participant observation has been carried out. The first generation involves the exchangees or their children; the second generation consists of the children of the first generation; the third generation comprises the grandchildren of the first generation. The collected data have been analysed by following the content analysis and divided into themes, categories and codes by focusing on shared situations, problems, considerations and other cultural elements. The collected data have been interpreted by adopting the Dynamic Social Field model developed by Sztompka (1993). At the end of the study, it has been observed that people of Yeniköy, who were first migrated to Anatolia from Khorasan, then to Balkans and finally to Manisa, maintain their 400 years of sociocultural repertoire. However, this sociocultural repertoire has been found to show differences considering how it is experienced and interpreted by different generations. For instance, in the contexts of marriage preferences, wedding and funeral ceremonies, Hıdırellez and Newroz festivals, and special days associated with Bektashism, it has been observed that the first generation actively takes part in the maintenance of these traditions, the second generation is aware of these traditions but lacks practices associated with them, and the third generation do not involve these traditions in their personal life. Similar to this observation, it has also been found that the socio-cultural history of the village has been transmitted differently among the generations. Taking these findings into consideration, in the time when the population exchange is about to have its centennial, the current work provides a picture of the lives of the exchangees who left a life behind and migrated to Turkey.
Künye
Adıgüzel, Y. (2016). Göç sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayınları.
Ballı, E. E. (2019). Devrek yöresinden derlenmiş atasözleri ve deyimlerin tematik açıdan değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkçe Eğitimi Anabilim Dalı.
Barkan, Ö. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’nda bir iskân ve kolonizasyon metodu olarak sürgünler. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 15(1-4), 209-237.
Baş, E. (2011). Ahmed Yesevi’nin Bektaşilik, Alevilik üzerindeki etkileri ve Osmanlı dini hayatındaki izleri. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52(2), 21-53.
Bayraktar, F. S., & Sandalyeci, S. (2018). Trakya ağızları ses bilgisi. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD), 2(1), 215-279.
Berkes, N. (1942). Bazı Ankara köyleri üzerinde bir araştırma. Ankara: Uzluk Basımevi.
Birleşmiş Milletler (2005). Ülke içinde yerinden olma konusunda yol gösterici ilkeler (K. Altıparmak, Çev.). Ankara: İmaj Yayınevi.
Boran, B. (1945), Toplumsal yapı araştırmaları. Ankara Üniversitesi DTCF Felsefe Enstitüsü Sosyoloji Serisi. Ankara: TTK Basımevi.
Bourdeau, P. (1984). Distinction: A social critique of the judgement of the taste (R. Nice, Çev.). Cambridge: Harward University Press.
Boyatzis, R. E. (1998). Transforming qualitative information: Thematic analysis and code development. Londra: SAGE.
Bruinessen, M. (1996). Kurds, Turks and the Alevi revival in Turkey. Middle East Research and Information Project, (200), 7-10.
Cinemre, L., & Akşit, F. (1995). 100 soruda tarih boyunca Alevilik ve Aleviler. İstanbul: Hürriyet Ofset Matbaacılık ve Gazetecilik A.Ş.
Cook, K. E. (2008). In-depth interview. L. M. Given (Yay. haz.), The SAGE encyclopedia of qualitative research methods içinde (ss. 422-423). Londra: SAGE.
Corsten, M. (1999). The time of generations. Time & Society, 8(2-3), 249-272.
Dawson, C. A., & Gettys, W. E. (1935). An introduction to sociology. New York: The Ronald Press Company.
Demir, N. (2012). Trabzon yöresinde zaman, halk takvimi ve sayılı günler. ZfWT, 4(1), 5-21.
Demirer, K. (2018). Şuhut ilçesi Kayabelen Köyü Alevilerinde göç ve sosyo-kültürel değişim [Yüksek Lisans Tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı.
Dressler, M. (2003). Turkish Alevi poetry in the twentieth century: The fusion of political and religious identities. Alif: Journal of Comparative Poetics, 23, 109-154.
Dwyer, S. C., & Buckle, J. L. (2009). The space between: On being an insider-outsider in qualitative research. International Journal of Qualitative Methods, 8(1), 54-63.
Elias, N. (1978). What is sociology? (S. Mennell & G. Morrissey, Çev.). New York: Columbia University Press.
Emery, M. (2003). Searching: The theory and practice of making cultural change. Amsterdam: John Benjamins.
Emgili, F. (2007). Türk-Yunan nüfus mübadelesi hakkındaki araştırmalara bir bakış. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, 1(1), 29-54.
Ergun, P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Erol Çalışkan, Ş. S. (2019). Bartın’da düğün geleneklerinin dünü ve bugünü. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(1), 413-445.
Eröz, M. (1991a). Türkiye’de Alevilik-Bektaşilik. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Eröz, M. (1991b). Yörükler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Eyerman, R., & Turner, B. S. (1998). Outline of a theory of generations. European Journal of Social Theory, 1(1), 91-106.
Fetterman, D. M. (2008). Etnographic content analysis. L. M. Given (Yay. haz.), The SAGE encyclopedia of qualitative research methods içinde (ss. 287-288). Londra: SAGE.
Firmin, M. W. (2008). Data collection. L. M. Given (Yay. haz.), The SAGE encyclopedia of qualitative research methods içinde (ss. 191-192). Londra: SAGE.
Gal, S. (1979). Peasant men can’t get wives: Language change and sex roles in a bilingual community. Language in Society, 7(1), 1-16.
Ganga, D., & Scott, S. (2006). Cultural ‘insiders’ and the issue of positionality in qualitative migration research: Moving ‘across’ and moving ‘along’ researcher-participant divides. Qualitative Migration Research in Contemporary Europe, 7(3), Makale 7. Erişim bağlantısı: https://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/134/289
Garrett, P. (2010). Attitudes to language. Cambridge: Cambridge University Press.
Gelder, K. (2010). Subculture. M. Ryan (Yay. haz.), The Encyclopedia of Literary and Cultural Theory içinde. Londra: Wiley. Erişim bağlantısı: https://doi.org/10.1002/9781444337839.wbelctv3s011
Gelekçi, C. (2003). Küreselleşme ve milli kültür [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gelekçi, C. (2010). Erol Güngör’ün batılılaşma ve değişime bakışı. M. Ç. Özdemir, G. Yüksel, H. Ünsal, S. Koşar, E. Tüzel, & S. Ekşioğlu (Yay. haz.), Sosyo-Kültürel-Siyasal-Ekonomik-Dinsel açıdan Türkiye’de Değişim Sempozyumu Bildirileri içinde (ss. 147-156). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
Gidens, A. (1985). The nation-state and violence: Volume two of a contemporary critique pf historical materialism. Cambridge: Polity Press.
Gillespie, M. (1995). Television, ethnicity and cultural change. Londra: Routledge.
Goethe, J. W. (1991). Genç Werther’in acıları. İstanbul: Gendaş.
Gök-Özyer, F. N. (1990). Mümtaz Turhan’da batılılaşma ve kültür değişmeleri [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü.
Göner, Ö. (2005). The transformation of the Alevi collective identity. Cultural Dynamics, 17(2), 107-134.
Güneş, H. (2016). Sosyoloji terimleri sözlüğü. Ankara: Ütopya.
Guins, R., & Cruz, O. Z. (Yay. haz.) (2015). Popular culture: A reader. Londra: SAGE.
Gürbüz, S. (2015). Kuşak farklılıkları: Mit mi, gerçek mi? İş ve İnsan Dergisi, 2(1), 39-57.
Haviland, W. A. (1999). Cultural anthropology. Kaliforniya: Hardcourt Brace, & Co.
Hebdige, D. (1979). Subculture: The meaning of style. Londra ve New York: Routledge.
Helmes-Hayes, R. C. (1994). Canadian sociology’s first textbook: C. A. Dawson and W. E. Gettys’s ‘An introduction to sociology (1929)’. The Canadian Journal of Sociology, 19(4), 461-497.
Hirschon, R. (2003). Crossing the Aegean: An appraisal of the 1923 compulsory population exchange between Greece and Turkey. New York: Berhahn Books.
Holmquist, J. C. (1985). Social correlates of a linguistic variable: A study in a Spanish village. Language in Society, 14(2), 191-203.
Hopkins, L. (2011). ‘I feel myself to be a world citizen’: Negotiating Turkish and Alevi identity in Melbourne. Social Identities, 17(3), 443-456.
Howe, N., & Strauss, W. (2000). Millennials rising: The next generation. New York: Vintage.
Iğsız, A. (2018). Humanism in ruins: Entangled legacies of the Greek-Turkish population exchange. Kaliforniya: Stanford University Press.
İçduygu, A. (2014). Türkiye’nin uluslararası göç politikaları, 1923-2023: Ulus-devlet oluşumundan ulus-ötesi dönüşümlere. İstanbul: Koç Üniversitesi.
İçduygu, A., & Sirkeci, İ. (1999). Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde göç hareketleri. Türkiye’de iç göç içinde (ss. 249-268). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
İpek, N. (2000). Mübadele ve Samsun. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Jenks, C. (2005). Subculture: The fragmentation of the social. Londra: SAGE.
Julien, H. (2008). Content analysis. L. M. Given (Yay. haz.), The SAGE encyclopedia of qualitative research methods içinde (ss. 120-121). Londra: SAGE.
Kaçar Tunç, G. (2020). Nitel araştırmalarda konumsallık ve düşünümsellik: Yakınlık ve mesafe arası müzakere. Humanitas, 8(16), 249-266.
Kahn, C. H. (1979). The art and thought of Heraclitus. Cambridge: Cambridge University Press.
Kamouzis, D. (2016). Kolektif temsil, hafıza ve mübadil kimliği: 1923’ten sonra Küçük Asyalı Rumlar (H. Tatoğlu, Çev.). H. Uzbek, S. Mazlum, T. Vardağlı ve S. Güvenç (Yay. haz.), 90. yılında Türk-Yunan zorunlu nüfus mübadelesi: Yeni yaklaşımlar, yeni bulgular. İstanbul: Lozan Mübadilleri Vakfı.
Kantarı, A. (2017). Nitel düşünce ve etnografi: Etnografik yöntemlere düşünsel bir yaklaşım. Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 4(1), 207-220.
Karakaş, A. (2006). Köy ve şehir monografilerinin halk kültürünün korunup aktarılmasına katkıları. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 243-250.
Karakılıç Dağdelen, İ. Z. (2015). The transformation in habitus in an exchangee village in the Black Sea region of Turkey [Doktora Tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü.
Keyder, Ç. (2003). The consequences of the exchange of populations for Turkey. R. Hirschon (Yay. Haz.), Crossing the Aegean: An appraisal of the 1923 compulsory population exchange between Greece and Turkey içinde (ss. 39-52). New York: Berhahn Books.
Kosinski, L., & Prothero, R. M. (Yay. haz.) (1975). People on the move: Studies on internal migration. Londra: Methuen and Company.
Köker, T., & Keskiner, L. (2003). Lessons in refugeehood: The experience of forced migrants in Turkey. R. Hirschon (Yay. haz.), Crossing the Aegean: An appraisal of the 1923 compulsory population exchange between Greece and Turkey içinde (ss. 193-208). New York: Berhahn Books.
Kurhan, Y. (1956). Yenibedir köyü monografisi. Sosyoloji Dergisi, 2(10-11), 60-71.
Labov, W. (1963). The social motivation of sound change. Word, 18, 1-42.
Longhurst, B. (2007). Cultural change and ordinary life. New York: Open University Press.
Maciver, R. M., & Page, C. H. (1959). Society: An introductory analysis. Londra: Macmillan & CO Ltd.
Manson, B. (2016). An examination of Samhain and Beltane rituals in contemporary Pagan practice [Yüksek Lisans Tezi]. Department of Religion, Concordia Üniversitesi.
Melikoff, I. (1998). Hacı Bektaş: Efsaneden gerçeğe. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
Malinowski, B. (1945). The dynamics culture change: An inquiry into race relations in Africa. P. Kaberry (Yay. haz.). Connecticut: Yale University Press.
Malinowski, B. (2016). Bilimsel bir kültür teorisi (D. Uludağ, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Mannheim, K. (1959). Essays on the sociology of knowledge. P. Kecskemeti (Yay. haz.). Londra: Routledge & Kegan Paul Ltd.
Masson, A. (2007). Economics of the intergenerational debate: Normative, accounting and political viewpoints. J. Veron, S. Pennec ve J. Legare (Yay. haz.), Ages, generations and the social contract içinde (ss. 61-104). New York: Springer.
McNay, L. (1999). Gender, habitus and the field: Pierre Bourdieu and the limits of reflexivity. Theory, Culture and Society, 16(1), 95-117.
Moncrieffe, J. (2006). The power of stigma: Encounters with ‘street children’ and ‘Restavecs’. IDS Bulletin, 37(6). 34-46.
Mullings, B. (1999). Insider or outsider, both or neither: Some dilemmas of interviewing in a cross-cultural setting. Geoforum, 30(4), 337-350.
Neuman, W. L. (2017). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nicel ve nitel yaklaşımlar 1-2 (S. Özge, Çev.). Ankara: Yayın Odası.
Ocak, A. Y. (1999). Türkler, Türkiye ve İslam. İstanbul: İletişim.
Ocak, A. Y. (2000). Alevi ve Bektaşi inancalarının İslam öncesi temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ocak, A.Y. (2019). İslam-Türk inançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas Kültü. İstanbul: Timaş.
Öksüz, E. (1974). Sosyal değişme. Sosyoloji Konferansları, 12, 135-160.
Özsöz, C. (2007). Pierre Bourdieu’nun temel kavramlarına giriş. Sosyoloji Notları, 1, 15-21.
Özyürek, A. E. (2011). Mühacirler. İstanbul: Alter Yayınları.
Patton, M. Q. (2002). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and method. Londra: SAGE.
Pentzopoulos, D. (1962). The Balkan exchange of minorities and its impact upon Greece. Berlin: De Gruyter Mouton.
Petersen, W. (1958). A general typology of migration. American Sociological Review, 23(3), 256-266.
Pilcher, J. (1994). Mannheim’s sociology of generations: An undervalued legacy. The British Journal of Sociology, 45(3), 481-495.
Robbins, J. (2007). Between reproduction and freedom: Morality, value, and radical cultural change. Ethnos, 72(3), 293-314.
Ryan, L. (2015). ‘Inside’ or ‘outside’ of what or where? Researching migration through multi-personalities. Qualitative Migration Research in Contemporary Europe, 16(2), Makale 17. Erişim bağlantısı:
https://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/2333/3784
Salman, C. (2016). Alevi diasporasında üçüncü kuşak: Kopuş mu, kenetlenme mi? Saha, 2, 84-89.
Sarı, C. (2010). Dünden bugüne Antalya. Antalya: Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Schwarz, E., & Zarrabi, S. (2017). DAS2 – Theory of personality: A cognitive approach to Enneagram. Psychology, 8(11), 1802-1815.
Sencer, M. (1979). Kültüre ilişkin temel kavramlar. Ulusal Kültür, 5, 3-53.
Sepetçioğlu, T. E. (2014). İki tarihsel “eski” kavram, bir sosyo-kültürel “yeni” kimlik: Mübadele nedir? Mübadiller kimlerdir? Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 180, 49-84.
Sherry, M. D. (2008). Insider-outsider status. L. M. Given (Yay. haz.), The SAGE encyclopedia of qualitative research methods içinde (s. 433). Londra: SAGE.
Silverstein, M. (2003). Indexical order and the dialectics of sociolinguistic life. Language & Communication, 23(3), 193-229.
Sökefeld, M. (2004). Religion or culture? Concepts of identity in the Alevi diaspora. W. Kokot, K. Tölöyan & C. Alfonso. (Yay. haz.), Diaspora, Identity and Religion: New Directions in Theory and Research içinde (ss. 133-155). Londra: Routledge.
Strauss, W., & Howe, N. (1991). Generations: The history of America’s future, 1584 to 2069. New York: Harper.
Sztompka, P. (1993). The sociology of social change. Oxford: Blackwell.
Şahin-Kütük, B. (2018). Sosyal değişme. E. Burcu Sağlam, A. Öğun Boyacıoğlu ve A. Gelgeç Bakacak (Yay. haz.), Sosyoloji içinde (ss. 415-433). Ankara: Siyasal Kitabevi.
Tanrıkulu, M. (2015). Türkiye coğrafyasında genel kültür, alt kültür ve mozaik kültür. TÜCAUM VIII Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (ss. 473-480). Ankara: Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi.
Tanrıverdi, A. (2019). Adıyaman Alevi köylerinde yaşanan sosyal değişim üzerine nitel bir araştırma [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Alevi Bektaşi Kültürü Anabilim Dalı.
Tansuğ, F. (2011). Memory and migration: The turkish experience of the compulsory population exchange. Bulletin of the Centre for Asia Minor Studies, 17, 195-216.
Taşçıoğlu, R. (1955a). Manisa ili Mütevelli köyü monografisi. Sosyoloji Dergisi, 2(10-11), 28.31.
Taşçıoğlu, R. (1955b). Manisa ili Kayalıoğlu köyü monografisi. Sosyoloji Dergisi, 2(10‐11), 32‐35.
Tolkien, J. R. R. (1954). The lord of the rings: The fellowship of the ring. Boston: Houghton Mifflin.
Tsitselikis, K. (2012). Old and New Islam in Greece: From historical minorities to immigrant newcomers. Leiden: Brill.
Türk Dil Kurumu Çevrimiçi Sözlük (n.d.). Mübadil. Türk Dil Kurumu Çevrimiçi Sözlüğü içinde. 10 Ocak 2021 tarihinde https://sozluk.gov.tr bağlantısından erişildi.
Türkiye Diyanet Vakfı (1991). Babailik. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 4. Cilt (ss. 373-374).
Türkiye Diyanet Vakfı (1992). Bektaşilik. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 5. cilt (ss. 373-379).
Türkiye Diyanet Vakfı (1996). Gâliyyelik. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 13. cilt (ss. 333-337).
Türkiye Diyanet Vakfı (2002). Kızılbaşlık. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 25. cilt (ss. 546-557).
Türkiye Diyanet Vakfı (2007). Rafızilik. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 34. cilt (ss. 396-397).
Türkiye Diyanet Vakfı (2010). Tahtacılık. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 39. cilt (ss. 436-437).
TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2019). 17 Kasım 2020 tarihinde https://www.tuik.gov.tr/ bağlantısından erişildi.
TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (2020). 12 Ocak 2021 tarihinde https://www.tuik.gov.tr/ bağlantısından erişildi.
Vorhoff, K. (1998). “Let’s reclaim our history and culture!”: Imagining Alevi community in contemporary Turkey. Die Welt des Islams, 38(2), 220-252.
Wallace, R., & Wolf, A. (2004). Çağdaş sosyoloji kuramları: Klasik geleneğin iyileştirilmesi (L. Elburuz & M. R. Ayas, Çev.). İzmir: Punto Yayıncılık.
Watters, S. W. (2015). The nation contested: Alevi identity as a response to Turkish nationalism [Yüksek Lisans Tezi]. Princeton Üniversitesi Politika Bölümü.
Weber, M. (1946). The methodology of social sciences. Illinois: The Free Press.
Williams, R. (1985). Keywords: A vocabulary of culture and society. Oxford: Oxford University Press.
Wittgenstein, L. (1958). Philosophical investigations. Oxford: Blackwell.
Wohl, R. (1979). The generation of 1914. Cambridge: Harward University Press.
Yıldırım, O. (2006). Diplomacy and displacement: Reconsidering the Turco-Green exchange of populations, 1922-1934. S. Akhavi (Yay. haz.). Londra: Routledge.
Yıldırım, U. D. (2006). Kırsal toplumda dönüşüm: Eskibeyli (Norşun) Köyü örneği. [Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı.
Yılmaz, R. (2019). Kıbledağı köyü monografisi [Yüksek Lisans Tezi]. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yükseker, D. (2012). Kürtlerin yerinden edilmesi ve sosyal dışlanma: 1990’lardaki zorla göçün sonuçları. S. G. Ihlamur-Öner & N. A. Ş. Öner (Yay. haz.), Küreselleşme çağında göç: Kavramlar, tartışmalar içinde (ss. 233-262). İstanbul: İletişim Yayınları.
