dc.contributor.advisor | Aslan Demir, Sema | |
dc.contributor.author | Özbaykal, Canan | |
dc.date.accessioned | 2019-07-17T10:49:51Z | |
dc.date.issued | 2019 | |
dc.date.submitted | 2019-06-25 | |
dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/7896 | |
dc.description.abstract | ÖZBAYKAL, Canan. Category of Evidentiality in Azerbaijani, Master Thesis, Ankara, 2019.
Evidentiality is a grammatical category which is informs source of knowledge in a sentence expressed by speaker. The source of knowledge can be obtained directly or indirectly. The direct knowledge refers to knowledges that obtained by perception of the speaker directly without any intermediaries or as a result of experience. The indirect knowledge could be achieved by inference, quotation from second or a third hand information source. Speaker in evidentiality comes into play after the event, not at the time of the event (Doğan 2018: 1). The knowledge that the speaker notices subsequently, gained by establishing a cause and effect relationship is indirect. In addition, rumor, quotation and also referenced to expressions on narratives from another which heard by speaker are expressing as indirect knowledge markers.
Showing the source of knowledge in world languages are different language by language. Some languages could mark source of knowledge with directly or indirectly, either morphological way or lexical-syntactic way. In Turkic languages directly and indirectly knowledge sources is stated with morphological way. Suffixes named with past tense suffixes not only function to declare tense, mark also directly and indirectly knowledge sources. The direct knowledges are marked with -dX, the indirect knowledges are marked with -mXş, -Xb(dXr) suffix and -(y)mXş complementary verb in Azerbaijani, while the direct knowledges are marked with -DX, the indirect knowledges are marked with -mXş suffix and –(y)mXş complementary verb in Turkish. Lexical units like elə bil, yəqin, deməli named with modal sözlər in Azerbaijani grammar, consolidate knowledge source and also take a considerable role to ascertainment the pragmatic meanings that markers add to sentence.
In this study, Azerbaijani will be reviewed again on –mXş, -Xb(dXr) suffixes and -(y)mXş complementary verb in the context of evidential category. When marking the indirect knowledge, it will be tried to determine in which state –mXş or –Xb(dXr) marker is preferred. These suffixes will also be discussed in the context of language relations. Especially focus will be on to the Persian-Azerbaijani language relations in the context of the evidential category. The pragmatic meanings of the evidential suffixes in Azerbaijani will be explained with examples. Modal words in Azerbaijani and their effect on the evidential category will be emphasized. | tr_TR |
dc.description.tableofcontents | KABUL VE ONAY i
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI ii
ETİK BEYAN iii
TEŞEKKÜR iv
ÖZET v
ABSTRACT vi
İÇİNDEKİLER vii
KISALTMALAR DİZİNİ ix
TABLOLAR DİZİNİ x
GİRİŞ 1
1. BÖLÜM: TEZ HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1
1.1. KONU 1
1.2. AMAÇ 1
1.3. YÖNTEM 2
1.4. VERİ 2
1.5. SINIRLILIKLAR 3
1.6. TEMEL KAVRAMLAR 3
1.6.1. Zaman 3
1.6.2. Görünüş 4
1.6.3. Epistemik Kiplik 4
2. BÖLÜM: KURAMSAL ÇERÇEVE 5
2.1. Evidensiyel Nedir? 5
2.2. Dünya Dillerinde Evidensiyel 9
2.3. Evidensiyel İşaretleyicilerinin Pragmatik Anlamları 13
2.4. Türk Dillerinde Evidensiyel 15
2.5. Türk Dillerinde Dil İlişkileri Bağlamında Evidensiyel Kategorisi 18
2.5.1. Türkçe Farsça Dil İlişkileri 20
2.5.2. Türkçe Kırızca Dil İlişkileri 25
2.5.3. Türkçe Ermenice Dil İlişkileri 26
2.5.4. Türkçe Bulgarca Dil İlişkileri 26
2.6. Azerbaycan ve Azerice Hakkında Genel Bilgi 27
2.6.1. Azerbaycan 27
2.6.2. Azerice Hakkında Bilgi 30
3. BÖLÜM: AZERİCEDE EVİDENSİYEL KATEGORİSİ 31
3.1. Azerice Dil Çalışmalarında Konunun Ele Alınışı 31
3.2. Azericede Evidensiyel İşaretleyicileri 37
3.2.1. –mXş İşaretleyicisi 40
3.2.2. –Xb(dXr) İşaretleyicisi 43
3.2.2.1. Haber Söyleminde –Xb(dXr) İşaretleyicisinin Kullanımı 47
3.2.3. –(y)mXş İşaretleyicisi 49
3.2.3.1. Masal Söyleminde -(y)mXş İşaretleyicisinin Kullanımı 51
3.2.4. Modal Sözler 51
3.3. Evidensiyel İşaretleyicilerinin Pragmatik Anlamları 53
3.3.1. Tahmin 53
3.3.2. Eleştiri 54
3.3.3. Beğeni 55
3.3.4. Acıma 56
3.3.5. Şaşırma 57
3.3.6. Öfkelenme 57
SONUÇ 58
KAYNAKÇA 60
EK 1. ORİJİNALLİK RAPORU 66
EK 2. ETİK KURUL MUAFİYET FORMU 68 | tr_TR |
dc.language.iso | tur | tr_TR |
dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | tr_TR |
dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | tr_TR |
dc.subject | Kiplik | tr_TR |
dc.subject | Evidensiyel | tr_TR |
dc.subject | Dolaylılık | tr_TR |
dc.subject | Geçmiş zaman | tr_TR |
dc.subject.lcsh | Konu Başlıkları Listesi::Sosyal bilimler | tr_TR |
dc.title | Azericede Evidensiyel Kategorisi | tr_TR |
dc.type | info:eu-repo/semantics/masterThesis | tr_TR |
dc.description.ozet | ÖZBAYKAL, Canan. Azericede Evidensiyel Kategorisi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2019.
Evidensiyel bir konuşurun ifade ettiği cümledeki bilginin kaynağını bildiren bir gramer kategorisidir. Bilgi, doğrudan ya da dolaylı olarak elde edilebilir. Doğrudan bilgi, konuşurun hiçbir aracı olmadan gördüğü veya tecrübe ettiği ya da olgusal bir gerçeklik olarak kabul edilen bilgidir. Dolaylı bilgi ise çıkarım yoluyla, ikinci veya üçüncü el bilgi kaynaklarından aktarma yoluyla elde edilebilir. Evidensiyellikte konuşur, olay zamanında değil olay gerçekleştikten sonra devreye girer (Doğan 2018: 1). Konuşurun sonradan fark ettiği, sebep sonuç ilişkisi kurarak çıkardığı bilgi dolaylıdır. Ayrıca konuşurun başkasından duyduğu söylenti, alıntı ve anlatı türü bilgiler de dolaylı bilgidir.
Dünya dillerinde bilgi kaynağının gösterilmesi dilden dile farklılık göstermektedir. Bazı diller bilgi kaynağının doğrudan ya da dolaylı olduğunu morfolojik yolla, bazıları leksik-sentaktik yolla işaretleyebilir. Türk dillerinde doğrudan ve dolaylı bilgi kaynakları genellikle morfolojik yolla belirtilmektedir. Geçmiş zaman ekleri olarak adlandırılan eklerin tek işlevi zaman bildirmek değil, bilginin doğrudan veya dolaylı olduğunu da işaretlemektir. Türkçede doğrudan bilgiler –DX, dolaylı bilgiler –mXş ekiyle ve -(y)mXş ek fiiliyle işaretlenirken Azericede doğrudan bilgiler –dX, dolaylı bilgiler –mXş, -Xb(dXr) eki ve –(y)mXş ek fiiliyle işaretlenir. Azerice gramerlerde modal sözlər olarak adlandırılan elə bil, yəqin, deməli gibi leksik birimler bilgi kaynağını hissettirmekle birlikte evidensiyel işaretleyicilerinin cümleye kattığı pragmatik anlamların ortaya çıkmasında önemli rol oynamaktadır.
Bu çalışmada Azerice –mXş, -Xb(dXr) ekleri ve –(y)mXş ek fiili evidensiyel kategorisi bağlamında yeniden yorumlanacaktır. Dolaylı bilgiyi işaretlerken hangi durumda –mXş, hangi durumda –Xb(dXr) işaretleyicisinin tercih edildiği tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu ekler dil ilişkileri bağlamında da ele alınacaktır. Özellikle evidensiyel kategorisi bağlamında Farsça Azerice dil ilişkileri üzerinde durulacaktır. Azericede yer alan evidensiyel eklerinin pragmatik anlamları örneklerle açıklanacaktır. Azericedeki modal sözler ve bu sözlerin evidensiyel kategorisine etkisi üzerinde durulacaktır. | tr_TR |
dc.contributor.department | Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları | tr_TR |
dc.embargo.terms | Açık erişim | tr_TR |
dc.embargo.lift | - | |
dc.identifier.ORCID | https://orcid.org/0000-0002-9568-9554 | tr_TR |