| dc.contributor.advisor | Demir, Nurettin | |
| dc.contributor.advisor | Yıldırım, Hüseyin | |
| dc.contributor.author | Tuğlacı, Gülşah | |
| dc.date.accessioned | 2019-03-04T08:41:40Z | |
| dc.date.issued | 2019-02-11 | |
| dc.date.submitted | 2019-01-17 | |
| dc.identifier.citation | Tuğlacı, Gülşah (2019). Özbekçede Cümle Bağlayıcıları. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. | tr_TR |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/6043 | |
| dc.description.abstract | Cümleleri farklı şekillerde ve çeşitli anlam ilgileri kurarak birbirine bağlayan dilbilgisel
unsurlara cümle bağlayıcıları denir. Cümle bağlayıcıları ek, enklitik ya da kelime
şeklinde bulunabilir. Bağımsız cümleleri farklı şekillerde birbirine bağlayarak yeni ve
yapısal açıdan daha karmaşık cümle şekilleri oluşturan cümle bağlayıcıları, hem cümle
hem de metin kuruluşunda önemli işlevler üstlenir. Bu sebeple cümle bağlayıcılarının
sözlüksel ve söz dizimsel açıdan detaylı şekilde incelenmesi dilin yapısının
çözümlenmesi açısından önemlidir.
Bu tez çalışmasının amacı Özbekçedeki bağımsız cümle bağlayıcılarını tespit ederek
bunların hem cümle hem de metin oluşturmadaki rolünü yapısal ve işlevsel özellikleri
açısından incelemektir. İnceleme materyalini araştırmanın ilk aşamasında belirlenen ve
Özbek edebi dilini temsil eden sekiz roman oluşturmaktadır. Öncelikle bu sekiz roman
taranarak Özbekçedeki cümle bağlayıcıları tespit edilmiştir. Daha sonra tespit edilen
bağlayıcılar yapı, köken, kullanım ve işlevleri açısından incelenmiştir.
Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde konu, amaç, yöntem, kapsam ve
sınırlılıklar ve literatür özetiyle ilgili açıklamalara yer verilmiştir. Birinci bölümde
konuyla ilgili temel kavramlar ele alınmıştır. İkinci bölüm, Özbekçedeki bağımsız
cümle bağlayıcılarının incelendiği ana bölümdür. Burada bağlayıcılar “sıralayıcı cümle
bağlayıcıları” ve “ilişkilendirici cümle bağlayıcıları” şeklinde iki grupta ele alınmıştır.
Sonuç bölümü ise araştırma sürecinde toplanan verilerin değerlendirilmesinden elde
edilen çıktıları kapsamaktadır.
Tezin çıktılarının gramer çalışmaları ya da metindilbilimi incelemeleri gibi çeşitli
araştırma alanları için toplu ve detaylı veri sunması, Türk ve Özbek dilbilimine katkıda
bulunması umulmaktadır. | tr_TR |
| dc.description.tableofcontents | KABUL VE ONAY………………………………………………….…………………..i
BİLDİRİM……………………………………………………………...………………ii
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI……………..………………iii
ETİK BEYAN………………………………………………………..………...…….…………iv
ÖZET………………………………………………………………………….………...v
ABSTRACT………………………………………………………………...………….vi
İÇİNDEKİLER…………………………………………………………….………….vii
ÖZBEK LATİN ALFABESİ……………………………………………………...…xiii
KISALTMALAR DİZİNİ …………………….……………………………………..xiv
TARANAN ESERLER………………………………………………………………..xv
GİRİŞ…………………..……………..…………...……………….……………………1
1. BÖLÜM: TEMEL KAVRAMLAR……………………………..…………….……8
1.1. Görevli Kelimeler……………………………………..……………………8
1.2. Bağlaçlar………………………………………….……………………..….9
1.3. Cümle Bağlayıcısı…………………………..………………………..……12
1.4. Kod Kopyalama……………………………...……………….……..……12
2. BÖLÜM: ÖZBEKÇEDE BAĞIMSIZ CÜMLE BAĞLAYICILARI……..….…14
2.1. SIRALAYICI CÜMLE BAĞLAYICILARI…………………….…..….14
2.1.1. -da…………………………………………………………….….14
2.1.2. ham(-da)…………………………………………….…………...16
2.1.3. -ki/kim………………………………………….………………...18
2.1.4. -ku……………………………………………………….……….21
viii
2.1.5. va…………………………………………………………….…...23
2.2. İLİŞKİLENDİRİCİ CÜMLE BAĞLAYICILARI……….……..……...25
2.2.1. afsus(-ki/kim)……………………………….……………………25
2.2.2. aftidan……………………………………….…………………...27
2.2.3. agar…………………………………………….………………...28
2.2.4. aks holda…………………………………….…………………...30
2.2.5. aksincha……………………………………….…………………30
2.2.6. alalxusus……………………………………….………………...31
2.2.7. albatta………………………………………….………………...32
2.2.8. ammo(-lekin)…………………………………….………………33
2.2.9. ana……………………………………………….………………35
2.2.10. asli……………………………………………….……………...37
2.2.11. aslida(-ku)……………………………………….……………...38
2.2.12. avvalo… ikkinchi(-dan)/(undan/shundan)
keyin/soʿng/soʿngra…………………………………………………….39
2.2.13. axir, axi(y)ri……………………………………….……………40
2.2.14. ayni (shu) damda/paytda/zamonda……………….……………41
2.2.15. ayniqsa……………………………………….…………………42
2.2.16. balki…………………………………………….…..…………..43
2.2.17. bari… bari…………………………………….………………..45
2.2.18. baribir……………………………………….………………….45
2.2.19. ba’zan… ba’zan…………………………….………………….46
2.2.20. ba’zi(-da/-lari)… ba’zi(-da/-lari)………………….…………...46
2.2.21. bilaks……………………………………………….…………...47
2.2.22. bilasan-ku………………………………………….…………...48
2.2.23. bilmadim…………………………………………….………….48
ix
2.2.24. binoan alayhi……………………………………….…………..49
2.2.25. binobarin…………………………………………….…………49
2.2.26. bir ozdan soʿng……………………………………….………...50
2.2.27. bir tomon… bir tomon esa…………………………….……….51
2.2.28. bir tomondan…………………………………………….……..52
2.2.29. biri… biri/ikkinchisi…………………………………….……...53
2.2.30. biri-biridan… biri-biridan……………………………….…….54
2.2.31. birovlar… birovlar……………………………………….…….54
2.2.32. boʿlmasa…………………………….…………………………..55
2.2.33. bundan boshqa/tashqari…………….………………………….55
2.2.34. buning ustiga………………………….………………………..56
2.2.35. chamasi………………………………….……………………...57
2.2.36. chindan (ham)…………………………….……………………58
2.2.37. chunki……………………………………….………………….59
2.2.38. chunonchi…………………………………….………………...59
2.2.39. dam… dam…………………………………….……………….60
2.2.40. darhaqiqat……………………………………….……………...60
2.2.41. demak…………………………………………….……………..61
2.2.42. ehtimol…………………………………………….……………61
2.2.43. eng avval………………………………………….…………….62
2.2.44. eng muhimi……………………………………….…………….63
2.2.45. esa………………………………………………….…………...63
2.2.46. faqat……………………………………………….……………64
2.2.47. gap shundaki……………………………………….…………..64
2.2.48. goh… goh…………………………………………….………...65
2.2.49. gohida………………………………………………….……….66
x
2.2.50. goʿyo…………………………………………………….………67
2.2.51. ha………………………………………………………….……67
2.2.52. hali………………………………………………………….…..68
2.2.53. haqiqatan…………………………………………………….…69
2.2.54. haqiqatda…………………………………………………….…70
2.2.55. har qalay…………………………………….………………….70
2.2.56. hatto(-ki)…………………………………….……………….....71
2.2.57. hech boʿlmaganda/boʿlmasa……………….…………………..72
2.2.58. holbuki……………………………………….…………………72
2.2.59. jilla boʿlmasa………………………………….………………..73
2.2.60. juda boʿlmaganda/boʿlmasa………………….………………..73
2.2.61. keyin…………………………………………….………………74
2.2.62. kim biladi/bilsin………………………………….…………......75
2.2.63. lekin……………………………………………….……………76
2.2.64. magar……………………………………………….…………..77
2.2.65. mana………………………………………………….………...77
2.2.66. masalan……………………………………………….………...78
2.2.67. manimcha…………………………………………….………...78
2.2.68. modomiki……………………………………………….………79
2.2.69. na…na………………………………………………….………80
2.2.70. negaki…………………………………………………….……..80
2.2.71. ne-ne… ne-ne………………………….……………………….80
2.2.72. qanday boʿlmasin……………………….……………………...81
2.2.73. qisqasi…………………………………….…………………….81
2.2.74. qolaversa………………………………….…………………….82
2.2.75. rostini aytsam…………………………….…………………….82
xi
2.2.76. shu bilan baravar/birga………………….……………………..83
2.2.77. shu sababdan…………………………….……………………..84
2.2.78. shunday boʿlsa-da/ham………………….……………………..85
2.2.79. shunday qilib…………………………….……………………..85
2.2.80. shundoqki………………………………….…………………...86
2.2.81. shunga binoan…………………………….……………………86
2.2.82. shuning barobarida……………………….……………………86
2.2.83. shuning uchun/shu chun/shuniychun…….…………………..87
2.2.84. sirasini aytganda…………………………….…………………88
2.2.85. soʿng………………………………………….…………………89
2.2.86. soʿngra……………………………………….…………………91
2.2.87. toʿgʿrirogʿi/toʿgʿrisi(-ni aytsam)…………….…………………92
2.2.88. undan koʿra………………………………….…………………93
2.2.89. unday boʿlsa………………………………….………………...93
2.2.90. vaholanki…………………………………….…………………94
2.2.91. xullas………………………………………….………………...94
2.2.92. xulosa………………………………………….………………..95
2.2.93. xususan………………………………………….……………...95
2.2.94. yana……………………………………………….…………….95
2.2.95. ya’ni……………………………………………….……………96
2.2.96. yaxshiki…………………………………………….…………...97
2.2.97. yo……………………………………….…………….……...….98
2.2.98. yoki…………..……………………….…………………………99
2.2.99. yolgʿiz…………..……………………….……………………..100
2.2.100. yoʿq…………………………………….……………………..101
2.2.101. yoʿqsa………………………………….……………………..101
xii
2.2.102. zero(-ki)……………………………….……………………...102
2.2.103. zotan…………………………………….…………………....102
SONUÇ ……………………………………………….…….…………………….….104
KAYNAKÇA…………………………………………………………………………107
EK 1: Türkçe Tez Orijinallik Raporu…………………………………..………….113
EK 2: İngilizce Tez Orijinallik Raporu……..…………………………….......……114
EK 3: Türkçe Etik Komisyon Muafiyeti Formu…………………………………...115
EK 4: İngilizce Etik Komisyon Muafiyeti Formu………………………………….116 | tr_TR |
| dc.language.iso | tur | tr_TR |
| dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | tr_TR |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | tr_TR |
| dc.subject | Özbekçe | tr_TR |
| dc.subject | Uzbek | tr_TR |
| dc.subject | Türkçe | tr_TR |
| dc.subject | Turkish | tr_en |
| dc.subject | Bağlaç | tr_TR |
| dc.subject | Conjunction | tr_en |
| dc.subject | Cümle bağlayıcısı | tr_TR |
| dc.subject | Sentence Connector | tr_en |
| dc.title | Özbekçede Cümle Bağlayıcıları | tr_TR |
| dc.type | info:eu-repo/semantics/masterThesis | tr_TR |
| dc.description.ozet | Cümleleri farklı şekillerde ve çeşitli anlam ilgileri kurarak birbirine bağlayan dilbilgisel
unsurlara cümle bağlayıcıları denir. Cümle bağlayıcıları ek, enklitik ya da kelime
şeklinde bulunabilir. Bağımsız cümleleri farklı şekillerde birbirine bağlayarak yeni ve
yapısal açıdan daha karmaşık cümle şekilleri oluşturan cümle bağlayıcıları, hem cümle
hem de metin kuruluşunda önemli işlevler üstlenir. Bu sebeple cümle bağlayıcılarının
sözlüksel ve söz dizimsel açıdan detaylı şekilde incelenmesi dilin yapısının
çözümlenmesi açısından önemlidir.
Bu tez çalışmasının amacı Özbekçedeki bağımsız cümle bağlayıcılarını tespit ederek
bunların hem cümle hem de metin oluşturmadaki rolünü yapısal ve işlevsel özellikleri
açısından incelemektir. İnceleme materyalini araştırmanın ilk aşamasında belirlenen ve
Özbek edebi dilini temsil eden sekiz roman oluşturmaktadır. Öncelikle bu sekiz roman
taranarak Özbekçedeki cümle bağlayıcıları tespit edilmiştir. Daha sonra tespit edilen
bağlayıcılar yapı, köken, kullanım ve işlevleri açısından incelenmiştir.
Çalışma dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde konu, amaç, yöntem, kapsam ve
sınırlılıklar ve literatür özetiyle ilgili açıklamalara yer verilmiştir. Birinci bölümde
konuyla ilgili temel kavramlar ele alınmıştır. İkinci bölüm, Özbekçedeki bağımsız
cümle bağlayıcılarının incelendiği ana bölümdür. Burada bağlayıcılar “sıralayıcı cümle
bağlayıcıları” ve “ilişkilendirici cümle bağlayıcıları” şeklinde iki grupta ele alınmıştır.
Sonuç bölümü ise araştırma sürecinde toplanan verilerin değerlendirilmesinden elde
edilen çıktıları kapsamaktadır.
Tezin çıktılarının gramer çalışmaları ya da metindilbilimi incelemeleri gibi çeşitli
araştırma alanları için toplu ve detaylı veri sunması, Türk ve Özbek dilbilimine katkıda
bulunması umulmaktadır. | tr_TR |
| dc.contributor.department | Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları | tr_TR |
| dc.contributor.authorID | 247878 | tr_TR |
| dc.embargo.terms | Acik erisim | tr_TR |
| dc.embargo.lift | 2019-03-04T08:41:40Z | |
