dc.contributor.advisor | Çobanoğlu, Özkul | |
dc.contributor.author | Bağcı, Atilla | |
dc.date.accessioned | 2019-03-04T07:44:27Z | |
dc.date.issued | 2018 | |
dc.date.submitted | 2018-06-13 | |
dc.identifier.citation | RUS BILİNALARI VE TÜRK KÜLTÜR EKOLOJİSİ , Ankara, 2018 | tr_TR |
dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/6015 | |
dc.description.abstract | The Russians, starting to appear as Knezship (princedom, feudality) in 9’th century in
northern steppe of Black Sea, completed their political unity, nationhood, and political
experience, bureaucracy and military structure under the influence of and contributed by
the Turk-Tatar groups who were dominated by the Russians for some centruies.
In this time period, Turk-Tatar groups had also enormous amount of impact on the
Russian culture. The impact of the Turkish culture on Russian folk literature is clearly
seen. Majority of the “bılina” wich is the one of the most important types of the Russian
folk literature as heroic epics discusses battles against Litvas and Turk-Tatar groups, the
biggest enemy of the Russian homeland and the Christianity.
The Rusiian hoemland had always been threatened by Litvas in the west and Turk-Tatar
in the east. The mighty Russian bogatırs (heroes) defended the homeland and the
Christianity against these enemiens and did not let them take over these. Bilinas
represents the hope for the ideal and future while handing on the Russian past and
cultural memory.
In bılinas which is one of the most important Russian folk literature types as traditional
oral culture, it is seen that language elements of the Turkish culture made very
important contributions such as motive, subject, and character. The burden of bılina
which is narrated by Kâhin Boyan can only be carried by Turkish “bogatır” (hero).
The Russians completed their political union and statehood while governing Turkish
groups. The relation and interaction between Turk-Tatar groups and the Russians in
every aspect of life continued with increasing haste. At first, whereas the interaction
was partly towards from the Turkish culture to the Russian culture, in later stages vice
versa started with the Russian domination of Siberia, Caucasia, and the Middle Asia.
While these interactions contributed to the both side as cultural affluence, there might
have been some negative sides. In modern times, nations worry about defending their
ix
national identities against foreign cultures, and they aim to introduce their culture to
other nations.
There are many similar elements between the Turkish culture and Russian culture which
is comparatively a younger cultural center. | tr_TR |
dc.description.tableofcontents | İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY ..........................................................................................................i
BİLDİRİM .......................................................................................................................ii
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI.................................iii
ETİK BEYAN.................................................................................................................iv
TEŞEKKÜR ....................................................................................................................v
ÖZET...............................................................................................................................vi
ABSTRACT..................................................................................................................viii
İÇİNDEKİLER ...............................................................................................................x
İLKSÖZ ......................................................................................................................xviii
GİRİŞ ...............................................................................................................................1
1.BÖLÜM.........................................................................................................................6
RUSYA VE RUS HALKI...............................................................................................6
1.1.KİMMERLER.....................................................................................................12
1.2.İSKİTLER............................................................................................................14
1.3.SARMATLAR .....................................................................................................17
1.4.BATI AVRUPA HUNLARI ...............................................................................19
1.5.AVARLAR...........................................................................................................22
1.6.HAZAR KAĞANLIĞI........................................................................................23
1.7.PEÇENEKLER ...................................................................................................26
2.BÖLÜM.......................................................................................................................27
RUS KAYNAKLARINDA RUS TERİMİ..................................................................27
xi
2.1.RUSLARIN KÖKEN ARAŞTIRMALARI.......................................................27
2.2.RUS KNEZLİKLERİNİN TEŞEKKÜLÜ ........................................................31
2.3.KİEV RUSYA’SI VE TÜRKLER......................................................................39
2.4.RUS MİLLİ DEVLET İDEOLOJİSİ VE MOSKOVA’NIN III. ROMA
OLMA HEVESİ ........................................................................................................51
3.BÖLÜM...................................................................................................................61
RUS HALKI ÜZERİNDE TÜRK KÜLTÜRÜ ETKİSİ ........................................61
4.BÖLÜM.......................................................................................................................85
RUSYA’DA HALKBİLİMİ ÇALIŞMALARI ...........................................................85
4.1.RUSYA’DA HALKBİLİMİ ÇALIŞMALARININ BAŞLANGICI................85
4.2.MİTOLOJİK TEORİ..........................................................................................91
4.3.ÖDÜNÇLEME TEORİSİ...................................................................................93
4.4. TARİHSEL TEORİ ...........................................................................................97
4.5.RUSYA’DA HALKBİLMİ ÇALIŞMALARI YAYINLARI.........................104
4.6. RUSYA’DA TÜRK DÜNYASI VE TÜRKOLOJİ ALANINDA ÇALIŞAN
HALKBİLİMCİLER VE ESERLERİ...................................................................107
5.BÖLÜM.....................................................................................................................115
RUS HALK ŞİİRİ VE TÜRKÜLERİ ..........................................................
xii
5.7.TARİHİ TÜRKÜLER.......................................................................................152
5.7.1.Tarihi Türkülerin Doğuş Zamanı.........................................................153
5.7.2.Bılina İle Tarihi Türkü Arasındaki Farklılıklar .................................162
5.7.3.Tarihi Türkü Metinleri..........................................................................165
6. BÖLÜM....................................................................................................................180
BILİNA (STARİNA) VE TÜRK KÜLTÜR EKOLOJİSİ.......................................180
6.1.RUS HALK KAHRAMANLIK DESTAN VE TÜRKÜLERİ ......................180
6.2.BILİNALARIN KÖKENİ ................................................................................186
6.2.1. Mitolojik Teori (Mitoloji Okulu) .........................................................187
6.2.2. Ödünçleme Teorisi ................................................................................191
6.2.3. Tarihsel Teori ........................................................................................196
6.3.BILİNA İCRA GELENEĞİ VE ÖZELLİKLERİ .........................................200
6.3.1.Bılina İcra Sanatı....................................................................................204
6.3.2.Bılina İcracılarının Konumu Ve Durumu............................................206
6.3.3.Bılina İcracıları Ve İcra Tarzları..........................................................207
6.3.4.Skomorohlar ...........................................................................................218
6.3.5.Bılina Ustaları ve Kaynak Kişiler .........................................................239
6.4. BILİNALARIN TASNİFİ................................................................................256
6.5.BILİNA KONULARI........................................................................................259
6.5.1.Nikita Petrov’un Konu İndeksi.............................................................260
6.5.1.1.Kahramanın Çocukluğu .....................................................................260
6.5.1.2.Kahramanın Zenginlik ve Güç Kazanması, Drujina Toplaması....261
6.5.1.3.Askeri Çarpışmalar.............................................................................261
6.5.1.4. Anlaşmazlıklar, Çatışmalar...............................................................262
6.5.1.4.1.Düşman İşgalinin Yansıması...........................................................262
xiii
6.5.1.4.2.Yabancı Memlekete Askeri Sefer....................................................263
6.5.1.4.3.Aynı Etnik Kökenli Kişilikler Arasında Çatışmalar.....................263
6.5.1.4.4.Kahraman Ve Tanınmayan Akrabalarıyla Olan Çatışmalar ......263
6.5.1.4.5.Kahraman Ve Knez Arasında Çatışmalar.....................................264
6.5.1.4.6.Kahraman Ve Şehir Arasında Çatışma .........................................264
6.5.5. Rekabet...................................................................................................264
6.5.5.1.Aynı Etnik Kahramanları Arasında Rekabet ..................................264
6.5.5.2.Kahraman Ve Knez Arasında Rekabet.............................................265
6.5.5.3.Kahraman Ve Şehrin Rekabeti..........................................................265
6.5.6.Evlilik Çarpışmaları...............................................................................265
6.5.6.1.Nişan Ve Evlenme................................................................................265
6.5.6.2.Kendi Başına Evlenme ........................................................................266
6.5.6.3.Yıkılmış Evlilik ....................................................................................266
6.5.6.4.Yıkılmış Ve Kurtarılmış Evlilik.........................................................266
6.5.7.Kahramanın Maceraları........................................................................266
6.5.7.1.Aşk Maceraları ....................................................................................266
6.5.7.2.Diğer Maceralar ..................................................................................267
6.5.8.Kahramanın Ölümü/Öldürülmesi ........................................................267
6.6.AZBELEV’İN KONU İNDEKSİ .....................................................................268
6.7. RUS BILİNALARINDA KADINLAR ...........................................................280
6.8.BILİNALARIN MOTİF YAPISI.....................................................................282
6.8.1.Ziyafet Motifi..........................................................................................282
6.8.2. Övünme Motifi.......................................................................................283
6.8.2.1.Kahramanların Övünme Konuları....................................................285
6.8.2.1.1. Bogatırın Karısı İle Övünme..........................................................287
xiv
6.8.2.1.2. Mensubu Olduğu Soyu, Kahramanlıkları İle Övünme ...............291
6.8.2.1.3. Zenginlik ..........................................................................................293
6.8.2.1.4.Diğer Unsurlarla Övünme: Yetenekleri, Meslekleri vd................294
6.8.3. Haç Kardeşliği Motifi............................................................................295
6.8.4. Kıyafet Değiştirme Motifi.....................................................................296
6.8.5. Sayı Motifi..............................................................................................299
6.9.BILİNA KAHRAMANLARI ...........................................................................302
6.9.1.Bogatır .....................................................................................................302
6.9.2.Bogatırlar Ve Diğer Kahramanlar .......................................................312
6.9.2.1.İlya Muromets .....................................................................................312
6.9.2.2.Dobrınya Nikitiç ..................................................................................320
6.9.2.3.Alöşa Popoviç.......................................................................................325
6.9.2.4.Svyatogor..............................................................................................330
6.9.2.5.Sadko ....................................................................................................336
6.9.2.6.Mikula Selyaninoviç............................................................................339
6.9.2.7.Dunay (Tuna) İvanoviç .......................................................................341
6.9.2.8.Staver Godinoviç .................................................................................344
6.9.2.9.Vasilisa Mikuliçna ...............................................................................346
6.9.2.10.Nastasya Mikuliçna ...........................................................................347
6.9.2.11.Vasili Buslayev (Vaska) ....................................................................348
6.9.2.12.İvan Gostinıy Sın ...............................................................................350
6.9.2.13.Hoten Bludoviç ..................................................................................352
6.9.2.14.Çurilo Plenkoviç ................................................................................353
6.9.2.15.Mihaylo Kazaryanin .........................................................................354
6.9.2.16.Mihaylo Daniloviç .............................................................................355
xv
6.9.2.17.Solovey Budimiroviç .........................................................................356
6.9.2.18.İvan Daniloviç....................................................................................358
6.9.2.19.Polkan (Polkanovits, Çudişe-Polkanişe, Polkan-Bogatır) .............359
6.9.2.20.Mihaylo Potık (Mihaylo İvanoviç Potık Veya Potok). ...................360
6.9.2.21.Suhman (Suhmatiy, Suhan) Odihmanteviç (Damantiyeviç) .........362
6.9.2.22.Danilo İgnatyeviç (Deniseviç)...........................................................363
6.9.2.23.Danila Deniseviç ................................................................................364
6.9.2.24.Kaliki Perehojie .................................................................................364
6.9.2.25.Morskoy Çar (Su Çarı, Dipsiz Su Çarı, Deniz Çarı)......................365
6.9.2.26.Tugarin...............................................................................................367
6.9.2.27.Kalin-Çar ...........................................................................................369
6.9.2.28.Kolıvan ...............................................................................................370
6.9.2.29.İdolişe Poganoe ..................................................................................370
6.9.2.30.Meç-Kladenets...................................................................................371
6.9.2.31.Diğer Karakterler..............................................................................375
6.9.2.31.1.Bogatır atı........................................................................................375
6.9.2.31.2.Bogatırların Kadınları ...................................................................376
6.9.2.31.3.Bogatırların Sevgililileri ................................................................376
6.10.RUS BILİNALARI VE UYGULAMALI HALKBİLİMİ ...........................377
6.10.1.Çağdaş Rus Sanatında Bılinalar .........................................................380
6.10.1.1.Sinema filmleri...................................................................................380
6.10.1.2.Tiyatro ................................................................................................383
6.10.1.3.Animasyon Filmler ..............................................................
xvi
6.10.1.6.Yazılı Edebiyatta Bılinalar ...............................................................391
6.10.1.7.Askeri, Coğrafi Mekan Adları .........................................................393
6.11.BILİNA METİNLERİ ....................................................................................396
6.11.1.İgor Destanı...........................................................................................403
6.11.2.Zadonşina..............................................................................................424
6.11.3.İlya Muromets’in Şifa Bulması ...........................................................433
6.11.4.Şelkan Dudenteviç ................................................................................442
6.11.5.Şelkan Dudenteviç ................................................................................446
6.11.6.Şelkan Dudenteviç ................................................................................447
6.11.7.Şelkan Dudenteviç ................................................................................450
6.11.8.Alöşa Popoviç........................................................................................453
6.12.9.Alöşa Popoviç........................................................................................464
6.11.10. Kalin Çar (Kalın Han)......................................................................476
6.12.11.İlya Muromets ve Kalin Çar .............................................................483
6.11.12.İlya Muromets ve İdolişe ...................................................................506
6.11.13.İlya Muromets ve İdolişe ...................................................................511
6.11.14.İlya Muromets ve İdolişe ...................................................................514
6.11.15. Mihayla Kazarinov............................................................................516
6.11.16. Staver Godinoviç i Vasilisa Mikuliçna ............................................525
6.11.17.Buzan Adası’nda ................................................................................540
6.11.18.Sibirya Fatihi Yermak .......................................................................546
6.11.19. Yermak Sibirya’yı Aldı.....................................................................552
6.11.20.Kazan’ın Korkunç Çar Tarafından Zaptı .......................................555
6.11.21.Kazan’ın Alınması..............................................................................556
6.11.22.Kazan Çarlığı’nın (Hanlığı) Alınması ..............................................557
xvii
6.11.23. Konoton Şehrinde..............................................................................560
6.12.24.Tatar Esareti.......................................................................................564
6.11.25.Mihaylo Potık......................................................................................566
SONUÇ.........................................................................................................................596
LATİN HARFLİ BILİNA METİNLERİ ÖRNEKLERİ ........................................603
1.Slovo O Polku İgoreve..........................................................................................603
2. İstselnie İl’i Muromtsa........................................................................................629
3.Kalin Tsar .............................................................................................................638
SÖZLÜK......................................................................................................................648
KAYNAKÇA ...............................................................................................................660
Ek 1. Tez Orijinallik Raporu .....................................................................................674
Ek 2. Etik Kurul İzni ..................................................................................................676 | tr_TR |
dc.language.iso | tur | tr_TR |
dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | tr_TR |
dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | tr_TR |
dc.subject | Bılina | |
dc.subject | Bogatır | |
dc.subject | Halkbilimi | |
dc.subject | Halk Edebiyatı | |
dc.subject | Şiir | |
dc.subject | Kültür | |
dc.subject | Hıristiyanlık | |
dc.subject | Kiev | |
dc.subject | Rus | |
dc.subject | Türk | |
dc.subject | Tatar | |
dc.title | Rus Bılinaları ve Türk Kültür Ekolojisi | tr_TR |
dc.type | info:eu-repo/semantics/doctoralThesis | tr_TR |
dc.description.ozet | Karadeniz’in kuzey bozkırlarında IX. yüzyılda Knezlik (Prenslik, Derebeylik) olarak tarih sahnesine çıkan Ruslar, siyasi birliğini, devletleşme sürecini, tecrübesini, bürokrasi ve askeri yapılanmasını birkaç yüzyıl boyunca hâkimiyetleri altında kaldıkları Türk-Tatar zümrelerinin etkisi ve katkısıyla gerçekleştirmişlerdir.
Bu süreç içinde Türk-Tatar zümrelerinin Rus kültürü üzerine de etkisi büyük olmuştur. Rus halk edebiyatında Türk kültürünün etkisi açıkça görülmektedir. Rus halk edebiyatının en önemli türlerinden olan kahramanlık destanları olan “bılinalar”ın önemli bir kısmı Rus yurdunun ve Hıristiyanlık inancının en büyük düşmanı Türk-Tatar zümreleri ve Litvalılara karşı verilen savaşları konu edinmiştir.
Rus yurdunu batıdan Litvalılar, diğer yönlerden ise Türk-Tatarlar hep tehdit etmişlerdir. Kudretli Rus bogatırları (bahadır, kahraman) bu düşmanlara karşı Aziz Rus yurdunu, Hıristiyanlık inancını savunmuştur, düşmana geçit vermemiştir. Bılinalar Rus halkının geçmiş hatırasını, kültürel belleğini taşırken, aynı zamanda da gelecek ülküsünü, istikbalini temsil etmektedir.
Rus halk edebiyatı, sözlü kültür geleneğinin en önemli türlerinden olan bılinalara da Türk kültürüne ait dil unsurları, motif, konu, karakter gibi çok önemli etkiler görülmektedir. Kâhin Boyan’ın anlattığı Bılina’nın yükünü ancak Türkçe “bogatır” (batur, bogatur) taşıyabilmektedir.
Ruslar, Türk zümrelerinin hâkimiyetinde siyasi birliğini sağlama ve devletleşme sürecini tamamlamıştır. Türk-Tatar zümreleri ile Rus halkının hayatın her alanına dokunan karşılıklı etkileşimi ve ilişkisi artarak ivme ile devam etmiştir. İlk başta daha çok Türk kültüründen Rus kültürüne etkin bir etkileşim yaşanırken, Rusların Sibirya, Kafkasya ve Orta Asya’ya doğru yayılmalarıyla başlayan süreç içinde Rus kültüründen de Türk kültürüne doğru kültürel etkileşim artmıştır. Bu kültürel alışveriş her iki tarafın kültürel yapısına zenginlik katarken, olumsuz etkiler de yapmış olabilir.
Modern çağda milletlerin kaygıları milli kültürlerini yabancı kültürler karşısında korumaya çalışmak, gayeleri de kendi kültürünü başka halk kitlelerine tanıtmak olmuştur.
Türk kültürü ile nispeten daha genç bir kültür olan Rus kültürü arasında çok fazla benzeşen unsurlar mencuttur. | tr_TR |
dc.contributor.department | Türk Halkbilimi | tr_TR |
dc.embargo.terms | Acik erisim | tr_TR |
dc.embargo.lift | - | |