dc.contributor.advisor | Kolankaya-Bostancı, Neyir | |
dc.contributor.author | Yuluğ, Elif | |
dc.date.accessioned | 2018-11-06T08:42:13Z | |
dc.date.issued | 2018-10-31 | |
dc.date.submitted | 2018-10-03 | |
dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/5350 | |
dc.description.abstract | Çatalhöyük has been named among the most important Neolithic settlements of the world since it was begun to be investigated by James Mellaart in 1961. Çatalhöyük, which relays its period’s thought structure and regulating mechanisms of its social life with almost all kinds of remains from architectural structures to small finds, offers an important opportunity for the research of belief system.
Religious beliefs have been one of the factors that influence the socio-cultural structures of societies throughout history. It can be considered that a number of belief systems in prehistoric times may have had an impact on social life. This thesis is based on the hypothesis that the belief system that shapes the socio-cultural life of the Çatalhöyük community can be-“Shamanism”. For this reason, firstly Shamanism and shamanic aspects were investigated deeply and a general framework was established. Then, the method of how Shamanism and rituals were investigated in archaeological records was examined and thus some criteria were determined in order to determine the traces of Shamanism in Çatalhöyük. Among there are the wall paintings, which are the communication media between shamans with the spirits, the chimaeras (hybrids) that point to the animal-shaman relationships, spirit animals, figurines and noise-making instruments like drums. Each of these findings related to Shamanism was evaluated within their contexts and according to the development of layers, thus, the relationship between the finds were established and important clues were obtainedconcerning Shamanism. In addition, attempts to understand what the findings might have meant for Çatalhöyük society with the reference of ethnographic data were made and various opinions and suggestions were presented.
The determination of a shaman-based belief in Çatalhöyük is important in terms of understanding the ideas underlying the intense symbolism and providing an explanation for the dynamics of its egalitarian social structure; the shamanistic interpretation of Çatalhöyük allows the interpretation of the meanings of the finds unlike other approaches.
It is not possible, of course, to say that the belief system of Çatalhöyük society is definitely Shamanism. However, in the light of the data retrieved, it can be said that there was a belief system based on respecting the ancestors and the natural entities. The art in Çatalhöyük reveals its efforts to communicate with the ancestors and the strong ties of the society with their past, and the egalitarian social structure of Çatalhöyük seem to coincide with the shamanism. | tr_TR |
dc.description.tableofcontents | KABUL VE ONAY i
BİLDİRİM ii
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iii
ETİK BEYAN iv
TEŞEKKÜR vi
ÖZET vii
ABSTRACT ix
İÇİNDEKİLER xi
KISALTMALAR LİSTESİ xiv
LEVHALAR LİSTESİ xv
HARİTALAR LİSTESİ xxiv
TABLOLAR LİSTESİ xxv
PLANLAR LİSTESİ xxvi
GİRİŞ 1
1. BÖLÜM: ŞAMANİZM 5
1.1. Şamanizm ve Şaman Kavramlarının Tanımı 5
1.2. Şaman Seçimi ve Eğitimi 9
1.3. Şamanizimde Cinsiyet 14
1.4. Şaman Ruh İnancı ve Kozmolojisi 16
1.5. Şamanların Görevleri 20
1.5.1. Törenleri Yönetmek 20
1.5.2. Teşhis ve Tedavi 21
1.5.3. Avın Güvenliğini ve Bereketini Garanti Altına Alma 23
1.5.4. Ruh Kılavuzluğu 24
1.5.5. Büyücülük ve Medyumluk 24
1.6. Şaman Kostümü 26
1.6.1. Giysi 27
1.6.2. Başlık ve Baş Süslemesi 27
1.6.3. Maske 27
1.6.4. Davul 28
1.6.5. Kemer 29
1.6.6. Ok ve Yay 30
1.6.7. Ayna 30
1.6.8. Ayakkabı 31
1.7. Şamanların Erk Hayvanları 31
1.8. Şamanizmde Mağara ve Labirent Sembolizmi 36
1.9. Şaman ve Ölüm 37
1.10. Arkeolojide Şamanizm 39
2. BÖLÜM: NEOLİTİK ÇAĞ’DA SEMBOLİZM, İNANÇ VE RİTÜEL 62
3. BÖLÜM: ÇATALHÖYÜK 78
3.1. Coğrafi Konum 78
3.2. Kazı Tarihçesi 79
3.3. Kazı Alanları 80
3.3.1. Güney Alanı 81
3.3.2. Kuzey (4040) Alanı: 81
3.3.3. KOPAL Alanı 81
3.3.4. BACH Alanı 81
3.3.5. TP Alanı 82
3.3.6. İST Alanı 82
3.4. Stratigrafi 82
3.5. Mimari 83
4. BÖLÜM: ÇATALHÖYÜK’TE ŞAMANİZM İZLERİ 88
4.1. Kozmoloji Ve Mimari 89
4.2. Duvar Resimleri Ve Kabartmalar 93
4.3. Heykelcikler 96
4.4. Mezarlar Ve Ölü Gömme Adetleri 99
5. BÖLÜM: ARKEOLOJİK VERİLERİN KONTEKSTLERİNE GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ 105
5.1. Tabaka X Ve IX 105
5.2. Tabaka VIII 105
5.3. Tabaka VII 107
5.4. Tabaka VI 112
5.5. Tabaka V 121
5.6. Tabaka IV 128
5.7. Tabaka III 129
5.8. Tabaka II 130
6. BÖLÜM: ÇATALHÖYÜK’TE SEMBOLİZM, ATA KÜLTÜ ve SOSYAL HAYAT 144
7. BÖLÜM: ÇATALHÖYÜK ile ANADOLU’DAKİ DİĞER NEOLİTİK ÇAĞ BULUNTU YERLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI 153
7.1. Göbekli Tepe 153
7.2. Nevali Çori 163
7.3. Domuztepe 169
7.4. Köşk Höyük 176
SONUÇ 182
KAYNAKÇA 190
EK 1: ORİJİNALLİK RAPORU 272
EK 2: ETİK KOMİSYON MUAFİYET FORMU 273 | tr_TR |
dc.language.iso | tur | tr_TR |
dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | tr_TR |
dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | tr_TR |
dc.subject | Çatalhöyük | |
dc.subject | Neolitik | |
dc.subject | Şamanizm | |
dc.subject | Ritüel | |
dc.subject | Erk Hayvanları | |
dc.subject | Şaman Kozmolojisi | |
dc.subject | Duvar Resimleri | |
dc.subject | Duvar Kabartmaları | |
dc.subject | Heykelcikler | |
dc.subject | Ata Kültü | |
dc.title | Çatalhöyük'te Şamanizm İzleri | tr_TR |
dc.type | info:eu-repo/semantics/masterThesis | tr_TR |
dc.description.ozet | Çatalhöyük, 1961 yılında James Mellaart tarafından araştırılmaya başlandığı andan
itibaren dünyanın en önemli Neolitik Çağ yerleşimleri arasına adını yazdırmıştır. Mimari
yapılarından küçük buluntularına kadar hemen her türden kalıntısıyla dönemin düşünce
yapısını ve toplumsal hayatı düzenleyen mekanizmaları günümüze taşıyan Çatalhöyük,
inanç sisteminin araştırılabilmesi için önemli fırsatlar sunmaktadır.
Dini inançlar, tarih boyunca toplumların sosyo-kültürel yapıları üzerinde etkili olan
unsurların başında gelmiştir. Tarih öncesi dönemlerde de bir takım inanç sistemlerinin
toplumların yaşantısı üzerinde etkili olmuş olabileceği düşünülebilir. Bu tez çalışması,
Çatalhöyük toplumunun sosyo-kültürel hayatını şekillendiren inanç sisteminin
“Şamanizm” olabileceği hipotezi üzerine kurulmuştur. Bu nedenle öncelikle Şamanizm
ve şamanlık konusu derinlemesine araştırılarak konuyla ilgili genel bir çerçevesi
oluşturulmuştur. Ardından, Şamanizm’in ve ritüellerin arkeolojik kayıtlarda nasıl
araştırıldığı konusu ele alınmış, böylece Çatalhöyük’te Şamanizm’in izlerinin tespit
edilebilmesi için bir takım kriterler belirlenmiştir. Bunlar arasında şamanların ruhlarla
iletişimine aracılık eden duvar resimleri, hayvan-şaman ilişkisine işaret eden karışık
yaratıklar, erk hayvanları, heykelcikler ve davul gibi gürültü yapıcılar başta gelmektedir.
Şamanizm ile ilişkilendirilen bu türde buluntuların her biri kontekstleri içerisinde tabaka
gelişimine göre değerlendirilmiş, bu sayede buluntuların birbirleriyle ilişkisi kurularak
Şamanizm açısından dikkat çekici ipuçlarına ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra etnografik
verilerin referansıyla yorumlama yapılarak buluntuların Çatalhöyük toplumu için ne
anlama gelmiş olabileceği anlaşılmaya çalışılmış, çeşitli görüş ve öneriler ortaya
atılmıştır.
Çatalhöyük’te şaman tabanlı bir inancın tespit edilmesi, yoğun sembolik üretimin altında
yatan düşünceyi anlamayı, eşitlikçi toplumsal yapının dinamiklerine bir açıklama
getirebilmeyi sağlaması bakımından önem arz etmekte ve Çatalhöyük’ün şamanistik
yorumu diğer yaklaşımlardan farklı olarak ele geçen buluntuların anlamlarını
yorumlamaya da imkân vermektedir.
Elbette Çatalhöyük toplumunun inanç sisteminin kesinlikle Şamanizm olduğunu söyleme
imkânı yoktur. Ancak elde edilen veriler ışığında, atalara ve doğa varlıklarına saygı
duyma esasına dayalı bir inanç sisteminin hüküm sürdüğü söylenebilir. Çatalhöyük’te
sanat, atalarla iletişim kurma çabasını ve toplumun geçmişle olan güçlü bağlarını ortaya
koymakta, Çatalhöyük’ün eşitlikçi toplum yapısının da şaman anlayışıyla örtüştüğü
görülmektedir. | tr_TR |
dc.contributor.department | Arkeoloji | tr_TR |
dc.embargo.terms | Acik erisim | tr_TR |
dc.embargo.lift | 2018-11-06T08:42:13Z | |