Türkoloji Çalışmalarında Çevreci Eleştiri

Abstract

Çevre” konusu, dil ve edebiyat ekosistemi içinde sosyo-kültürel yapı ve edebiyat geleneğine göre daha geri planda kalan faktörlerden biridir. Fakat dil ve edebiyat gibi gelişmiş bir sosyal, siyasi ve ekonomik yapı, öncelikle uygun bir ekolojik sistemin varlığına bağlıdır. Bu sebeple tarih boyunca büyük medeniyetler iklim ve çevre koşullarının elverişli olduğu topraklarda serpilip gelişme fırsatı bulabilmiştir. Bu açıdan üzerinde yaşadığımız Anadolu ve Akdeniz coğrafyası, birçok medeniyete beşiklik eden yerkürenin en şanslı bölgelerinden biridir. Bu toprak parçası üzerinde yaşama şansı bulan nesiller, yaşadığı zaman ve zeminin peteklerine sayısız hikâyeler bırakmış, bunlar da en güçlü bir şekilde sanat eserlerinde yansıma imkânı bulmuştur. Yaşı dört buçuk milyara nüfusu da sekiz milyara yaklaşan ihtiyar dünyamız gibi üzerinde yaşadığımız coğrafya da üçüncü bin yılın başlarında ciddi iklim ve çevre sorunlarıyla karşı karşıya kalmıştır. Gerek Türk gerekse dünya edebiyatından birçok yazar, doğanın bu imdat çağrısı karşısında sessiz kalmamış, sorunu farklı boyutlarıyla eserlerinde dile getirmiştir. Bu gelişmeler edebiyat biliminde, 20. asrın sonlarında çevre ve edebiyat arasındaki ilişkileri ele alan disiplinler arası çevreci eleştirinin özgün ifadesiyle “ecocriticism”in doğmasına sebep olmuştur. Bölümümüz tarafından düzenlenen “Türk Dili ve Edebiyatında Yeni Yaklaşımlar 2023” başlıklı sempozyumu, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılına rastlaması sebebiyle uluslar arası olarak gerçekleştirdik ve toplantının temasını da “Çevre, Dil ve Edebiyat” konusuna ayırarak; çevrenin dağa, taşa, toprağa, havaya, suya sinmiş sesine kulak vermeye; çevre sorununun dil ve edebiyat dünyasına yansımasını çevreci eleştiri kuramı ışığında hem güncel hem de tarihî boyutuyla ele almaya çalıştık. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ile Toprak Etiği Uygulama ve Araştırma Merkezi işbirliğiyle gerçekleştirdiğimiz bu sempozyumun, gerek düzenlenmesinde gerekse kitap hâline getirilmesinde, Düzenleme Kurulundaki arkadaşlarım, Merkez Müdürümüz Ufuk Özdağ başta olmak üzere Gonca Gökalp Alpaslan, Koray Üstün, Oğuzhan Et ve Mehmet Emir Kaleli örnek bir ekip çalışması gerçekleştirdi. Bu özverili çalışmaları için kendilerine içtenlikle teşekkür ederim. Ayrıca bildirilerini bizlerle paylaşan değerli meslektaşlarımıza ve sempozyumumuzu bir açış konuşmasıyla onurlandıran Rektörümüz Prof. Dr. Mehmet Cahit Güran’a da en içten teşekkürlerimi sunuyor, bu çalışmanın çevreci eleştiri alanında yeni çalışmaların ufkunu aralamasını diliyorum.