dc.contributor.advisor | Gümüşel (Koçer), Belma | |
dc.contributor.author | Temiz Nemutlu, Nergiz | |
dc.date.accessioned | 2017-03-20T11:00:32Z | |
dc.date.available | 2017-03-20T11:00:32Z | |
dc.date.issued | 2017 | |
dc.date.submitted | 2017-02-17 | |
dc.identifier.citation | Temiz Nemutlu N. Ankara İlinde Reçetelenen İlaçlara Bağlı İstenmeyen Etkilerin
İzlenmesi ve Farmakovijilans Konusunda Farkındalığın Artırılması. Hacettepe
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Farmasötik Toksikoloji Yüksek Lisans Tezi,
Ankara, 2017. | tr_TR |
dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/3280 | |
dc.description.abstract | Temiz Nemutlu N. Monitoring the Unintended Effects of Prescribed Drugs in
Ankara and Improving the Awareness of Pharmacovigilance. Hacettepe University
Institute of Health Sciences, Thesis of Master in Pharmaceutical Toxicology,
Ankara, 2017. When the both negative effects of adverse drug reactions (ADR) on
the human health and magnitude of the resources spent for treatment of the
noxious effects of drugs were considered, importance of the prediction and
prevention of the potential unintended effects of drugs are understood. With the
awareness of pharmacovigilance, increasing the ADR reporting by patients and
health professionals has great importance in terms of safe drug use. With this thesis
study, it was aimed to collect data for determination of the frequency of observed
ADR in Ankara province; the drug groups causing the ADRs and the most frequently
affected system-organ classes. On the other hand, it was also planned to identify
possible regional differences within Ankara and to improve the awareness of
patients about ADR reporting was aimed. The research was carried out as a
questionnaire survey conducted face to face with patients who applied to
pharmacies determined by random sampling method in Çankaya, Yenimahalle and
Elmadağ. A total of 428 questionnaires were completed, of which 359 were adults
and 69 were children. 19.6% (n=84) of the questionnaires included one or more
ADRs. There was no significant difference for frequency of ADR seen among these
districts. When the ADR’s were evaluated according to the System Organ Classes, it
was determined that the most frequently affected system-organ class was "Skin and
Subcutaneous Tissue Diseases" (19.8% ). The most frequent ADR causing drug group
was "Antiinfectives For Systemic Use” (21.1% ), among which fluoroquinolone group
antibiotics were the first. When the all questionnaires were examined, it was seen
9.6% (n=41) of the ADR’s were reported to a pharmacist or a doctor and 7.7%
(n=33) of ADR’s were classified as serious. The rate of "yes" answers given to the
question of "Do you know that ADRs should be reported to TÜFAM?" is 7.7% . The
relationship of the ADRs with the suspected drugs were evaluated, and the
relationship was determined as "probable" in 20% of the ADRs and "possible" in
80% of the ADRs. 86.8% of the detected ADRs are found in the Summary of
Product Characteristics of the drug. When ADR and the drug groups causing the
ADR were evaluated according to the gender, although the incidence of ADR and
severe ADR in female patients was higher, the difference between male and female
patients was not statistically significant. In conclusion, it was observed that patients
in Ankara experienced ADR’s depending on prescription drugs at a significant level
and some of the ADRs were recovered only after treatment; it has been determined
that awereness of reporting of the ADRs to a pharmacist or a physician was very low
among patients and the importance of the ADR reporting was not sufficiently
understood. There is a need educational programmes for improving awareness of
pharmacovigilance and to strengthen the community pharmacists place in this
system. It is predicted that, increase of the knowledge and awareness of
pharmacists will lead to increase of ADR reporting. | en |
dc.description.tableofcontents | İÇİNDEKİLER
ONAY SAYFASI iii
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iv
ETİK BEYAN v
TEŞEKKÜR vi
ÖZET vii
ABSTRACT viii
İÇİNDEKİLER ix
SİMGELER VE KISALTMALAR xiii
ŞEKİLLER xv
TABLOLAR xvii
1. GİRİŞ ve AMAÇ 1
2. GENEL BİLGİLER 4
2.1. Farmakovijilans Tarihçesine Genel Bakış 4
2.1.1. Dünyada Farmakovijilans Tarihçesi 4
2.1.2. Türkiye’de Farmakovijilans Tarihçesi 6
2.2. Farmakovijilans Sisteminin Gerekliliği 7
2.3. Farmakovijilans Sistemi ile İlişkili Tanımlar 10
2.4. Advers İlaç Reaksiyonu Sınıflandırması 13
2.5. Advers İlaç Reaksiyonunun Tespit Edilmesi ve İlaç(lar) ile İlişkisinin
Değerlendirilmesi 14
2.5.1. Naranjo Advers İlaç Reaksiyonu Olasılık Skalası 15
2.5.2. Avrupa Birliği Farmakovijilans Çalışma Grubu Derecelendirme Sistemi 16
2.5.3. Dünya Sağlık Örgütü Nedensellik Sınıflaması 17
2.5.4. Olasılıklı Nedensellik 19 x
2.6. Farmakovijilans Sisteminde Paydaşlar , Uluslararası Kuruluşlar ve Ortak
Terminoloji 19
2.6.1 Paydaşlar ve Uluslararası Kuruluşlar 19
2.6.2. Ortak Terminoloji, İçin Kullanılan Sözlük ve Sınıflandırmalar 28
2.7. Dünyada Mevcut Sisteme Genel Bakış 32
2.8. Türkiye’de Mevcut Sistem 35
2.8.1. Farmakovijilans Risk Yönetimi Birimi 36
2.8.2. Türkiye Farmakovijilans Merkezi 37
2.9. Türkiyede Mevcut Sistemin İşleyişi 37
2.9.1. Advers İlaç Reaksiyonu Raporları 37
2.9.2. TÜFAM’a bildirilmesi gereken AİR’ler 39
2.9.3. Türkiye Farmakovijilans Merkezi’ne AİR Bildirimi Yapılırken İzlenecek
Yollar 41
2.9.4. Türkiye Farmakovijilans Merkezi’nin Raporlamayı Takiben Çalışma Sistemi
46
2.9.5. Ruhsat Sahibi Yönünden Mevcut Farmakovijilans Sisteminin İşleyişi ve
Ruhsat Sahibinin Sorumlulukları 48
2.9.6. Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının Sorumlulukları 49
2.10. Farmakovijilans Sisteminde Eczacının Yeri ve Önemi 49
3. GEREÇ VE YÖNTEM 51
3.1. Çalışmanın Özellikleri 51
3.2. Veri Toplama Yöntemi 51
3.2.1. Seçilen Veri Toplama Yönteminin Üstünlükleri 51
3.2.2. Seçilen Veri Toplama Yönteminin ve Anketin Yetersizlikleri 52
3.3. Veri Toplama Aracı 52
3.4. Örneklem Büyüklüğünün ve Özelliklerinin Belirlenmesi 56
3.5. Etik Onay 57
3.6. Anketin Uygulanması 57
3.7. Verilerin Değerlendirilmesi 57
4. BULGULAR 59 xi
4.1. Araştırma Kapsamında Tamamlanan Anketlerin Değerlendirilmesi 59
4.1.1. Araştırmaya Katılan Hastaların Demografik Özellikleri 59
4.1.2. Anketlerde Yer Alan İlaçların Değerlendirmesi 60
4.1.3. Anket Sonuçlarının Genel Değerlendirmesi 61
4.2. Advers İlaç Reaksiyonu Saptanan Anketlerin Değerlendirmesi 62
4.2.1 Araştırmaya Katılan ve Advers İlaç Reaksiyonu Saptanan Hastaların
Demografik Özellikleri 62
4.2.2. Advers İlaç Reaksiyonuna Neden Olan İlaçların Değerlendirilmesi 64
4.2.3. Saptanan Advers İlaç Reaksiyonlarının Sistem-Organ Sınıflarına Göre
Değerlendirilmesi 70
4.2.4. Advers İlaç Reaksiyonu İçeren Anketlerin Cinsiyetlere Göre
Değerlendirilmesi 73
4.2.5. Ciddi Advers İlaç Reaksiyonlarının Değerlendirmesi 79
4.2.6 Saptanan Advers İlaç Reaksiyonlarının Şüphe Edilen İlaç İle İlişkisinin
Değerlendirilmesi 83
4.2.7. Saptanan Advers İlaç Reaksiyonunun İlacın Kısa Ürün Bilgisinde Bulunması
85
4.3. İlçelere Göre Anketlerin Değerlendirilmesi 86
4.3.1. İlçelere Göre Hastaların Demografik Özelliklerinin Değerlendirilmesi 87
4.3.2. İlçelere Göre Anketlerde Yer Alan İlaçların Değerlendirmesi 89
4.3.3 Advers İlaç Reaksiyonu İçeren Anketlerin İlçelere Göre Değerlendirilmesi 90
4.3.4. İlçelere Göre Advers İlaç Reaksiyonu Saptanan Hastaların Demografik
Özelliklerinin Değerlendirilmesi 92
4.3.5. İlçelere Göre Advers İlaç Reaksiyonuna Neden Olan İlaçların
Değerlendirilmesi 94
4.3.6. İlçelere Göre, Saptanan Advers İlaç Reaksiyonlarının Değerlendirilmesi 98
4.4. Çocuk Hasta Anketlerinin Değerlendirilmesi 100
5. TARTIŞMA 102
5.1. Araştırmaya Katılan Hastaların Demografik Bilgilerinin Değerlendirilmesi 103
5.2. Anketlerde Yer Alan İlaçların Değerlendirilmesi 104
5.3. Anket Sonuçlarının Genel Değerlendirmesi 105
5.4. Advers İlaç Reaksiyonu Saptanan Anketlerin Değerlendirilmesi 106
5.5. Advers İlaç Reaksiyonu Saptanan Anketlerin Cinsiyete Göre Değerlendirilmesi
110
5.6. Ciddi Advers İlaç Reaksiyonlarının Değerlendirilmesi 111
5.7. Advers İlaç Reaksiyonu- Şüphe Edilen İlaç İlişkisinin Değerlendirilmesi 113
5.8. Anket Sonuçlarının İlçelere Göre Değerlendirilmesi 114
5.9. Çocuk Hasta Anketlerinin Değerlendirilmesi 115
5.10. Advers İlaç Reaksiyonu Bildirimi ve TÜFAM Hakkında Bilgi ve Farkındalık 116
6. SONUÇ VE ÖNERİLER 118
7. KAYNAKLAR 121
8. EKLER
EK-1: Tez Çalışması İle İlgili Etik Kurul İzni
9. ÖZGEÇMİŞ | tr_TR |
dc.language.iso | tur | tr_TR |
dc.publisher | Sağlık Bilimleri Enstitüsü | tr_TR |
dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | tr_TR |
dc.subject | Farmakovijilans | tr_TR |
dc.subject | Advers ilaç reaksiyonu | |
dc.subject | İlaç güvenliliği | |
dc.subject | Eczacı | |
dc.title | Ankara İlinde Reçetelenen İlaçlara Bağlı İstenmeyen Etkilerin İzlenmesi ve Farmakovijilans Konusunda Farkındalığın Artırılması | tr_TR |
dc.type | info:eu-repo/semantics/masterThesis | tr_TR |
dc.description.ozet | Temiz Nemutlu N. Ankara İlinde Reçetelenen İlaçlara Bağlı İstenmeyen Etkilerin
İzlenmesi ve Farmakovijilans Konusunda Farkındalığın Artırılması. Hacettepe
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Farmasötik Toksikoloji Yüksek Lisans Tezi,
Ankara, 2017. Advers ilaç reaksiyonlarının (AİR) gerek insan sağlığı üzerine olumsuz
etkileri gerekse gözlenen etkilerin tedavisi için harcanan kaynakların büyüklüğü
dikkate alındığında, olası istenmeyen etkilerin öngörülebilmesi ve önlenebilmesinin
önemi anlaşılmaktadır. Farmakovijilans ile ilgili farkındalığın oluşturulması ile
hastalar ve sağlık çalışanları tarafından AİR bildiriminin artırılması güvenli ilaç
kullanımı açısından büyük önem taşımaktadır. Bu tez çalışması ile Ankara ilinde
gözlenen AİR sıklığı; AİR’lere neden olan ilaç grupları ve en sıklıkla etkilenen sistem-
organ sınıflarının belirlenmesi amacıyla veri toplanması, Ankara içinde olası bölgesel
farklılığın tespit edilebilmesi ve hastaların AİR bildirimi konusunda farkındalığının
artırılması hedeflenmiştir. Araştırma, Ankara ili Çankaya, Yenimahalle ve Elmadağ
ilçelerinde rastgele örnekleme yöntemiyle belirlenmiş olan eczanelere başvuran
hastalar ile yüz yüze görüşülerek yapılan bir anket çalışması olarak yürütülmüştür.
Toplamda 359 tanesi yetişkinlerde, 69 tanesi çocuklarda olmak üzere 428 anket
tamamlanmıştır. Bu anketlerden 170 (% 39,7) tanesi Çankaya, 127 (% 29,7)’si
Yenimahalle ve 131 (% 30,6)’i Elmadağ bölgesinde yapılmıştır. Anketlerin %
19,6’sının (n=84) bir veya daha fazla AİR içerdiği tespit edilmiştir. İlçeler arasında AİR
görülme sıklığı yönünden anlamlı bir fark saptanmamıştır. Saptanan AİR’ler Sistem-
Organ Sınıfları’na göre değerlendirildiğinde en sıklıkla etkilenen sistem-organ
sınıfının “Deri ve Deri altı Doku Hastalıkları” (% 19,8) olduğu belirlenmiştir. En sıklıkla
AİR’ye neden olan ilaç grubu, “Sistemik Kullanılan Antiinfektifler (% 21,1)” olup, bu
grup içinde “florokinolon” grubu antibiyotikler ilk sırada yer almıştır. Tüm anketler
incelendiğinde % 9,6 (n=41)’sınde AİR’nin bir eczacı ya da hekime bildirildiği ve % 7,7
(n=33)’sinde AİR’nin ciddi olarak nitelendirilebildiği belirlenmiştir. “AİR’lerin
TÜFAM’a bildirilmesi gerektiği biliniyor mu” sorusuna verilen “evet” yanıtlarının
oranı % 7,7’dir. Saptanan AİR’lerin ilaç ile ilişkisi değerlendirilmiş olup bu ilişki
AİR’lerin ∼% 20’sinde “olası” ve ∼% 80’ninde “mümkün” olarak belirlenmiştir.
Saptanan AİR’lerin % 86,8’i ilacın Kısa Ürün Bilgisinde yer almaktadır. Cinsiyete göre
AİR ve AİR’ye neden olan ilaç grupları değerlendirildiğinde kadın hastalarda AİR ve
ciddi AİR görülme oranında bir artış belirlenmekle birlikte, kadın-erkek hastalar
arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Sonuç olarak, Ankara
ilinde hastaların reçetelenen ilaçlara bağlı olarak önemli düzeyde AİR ile
karşılaştıkları ve bazı AİR’lerin ancak tedavi sonucunda iyileştiği belirlenmiş;
karşılaşılan AİR’lerin bir eczacı ya da hekime bildirme bilincinin hastalar arasında
oldukça düşük olduğu ve bildirim yapmanın öneminin yeterince kavranmadığı tespit
edilmiştir. Farmakovijlans konusunda farkındalığın artırılması ve eczane eczacılarının
bu sistemdeki yerinin güçlendirilmesi için daha fazla bilgilendirme, eğitim ve
çalışmaya gereksinim bulunmaktadır. Eczacıların bilgi ve farkındalığının artırılması ile
AİR bildirimlerinde artış olacağı öngörülmektedir. | tr_TR |
dc.contributor.department | Farmasötik Toksikoloji | tr_TR |