dc.contributor.advisor | Bayraktar Erten, Nesrin | |
dc.contributor.author | Bayazıt, Zeynep Zeliha | |
dc.date.accessioned | 2018-10-01T07:05:36Z | |
dc.date.available | 2018-10-01T07:05:36Z | |
dc.date.issued | 2018-06-08 | |
dc.date.submitted | 2018-05-30 | |
dc.identifier.citation | BAYAZIT, Zeynep Zeliha. Türkçe Konuşma Dilinde Duygusal Prozodi ve Sözel
Bileşenlerin İncelenmesine Yönelik Nörodilbilimsel Bir İnceleme, Doktora Tezi, Ankara,
2018. | tr_TR |
dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/5004 | |
dc.description.abstract | Emotional prosody which is one of the communicative elements of prosody and
transfering emotions to spoken language, has a key role implication of timbre
component, mood sense, and prosodic content. For this reason, it serves a highly
important functions for sense, the meaning to be reflected, and ability to provide effective
coomunication. Due to its crucial role in verbal communication, it has a critical
relationship within many disciplines such as linguistics, medicine, computer sciences,
etc. Thus the knowledge of how the prosody sequence works in the brain will contribute
to both language development and foreign language teaching as well as clinical
evaluation of individuals with verbal communication difficulty. From this point of view, the
current study takes an interdisciplinear perspective to address the investigation of brain
localization of emotional prosody and verbal compenents of spoken Turkish. In
accordance with this purpose, the fNIRS technique was used. fNIRS has recently
become popular as an emerging optical imaging technique for studying human brain
function. However, it is still not widespread compared to other neuroimaging techniques.
This study was conducted on both 20 healthy native speakers of Turkish and English.
Emotional prosody production and auditory stimulus tasks were performed to determine
the brain localization of emotional prosody and verbal components of the Turkish spoken
language. Participants were recorded by using fNIRS while performing emotional
prosody production and auditory stimulus tasks to measure the brain activation.
Our resuIts showed superior temporal gyrus, middle temporal gyrus, which includes
primary and secondary auditory cortex, and superior temporal cortex, which comprises
of temporal sulcus, were strongly activated by prosodies irrespective of emotional
valence. Our findings also demonstrated left inferior frontal gyrus which comprises of
pars triangularis; (Broadmann Area 45) and the frontal eye field (Broadmann Area 8)
were significantly activated for happy, angry, and fearful prosodies in spoken Turkish.
This study, which takes a leading part both in terms of methodology and neurolinguistics
in Turkish literature, reveals that the emotional prosody of spoken Turkish is totally
related to the language system and it is processed bileterally in the cerebral
hemispheres. | tr_TR |
dc.description.sponsorship | TÜBİTAK 1649B031304128 VE 1059B141600335 | tr_TR |
dc.description.tableofcontents | İÇİNDEKİLER
Sayfa
KABUL VE ONAY.............................................................................................................i
BİLDİRİM..........................................................................................................................ii
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI ..............................................iv
ETİK BEYAN....................................................................................................................v
TEŞEKKÜR.....................................................................................................................vi
ÖZET..............................................................................................................................vii
ABSTRACT.....................................................................................................................ix
İÇİNDEKİLER .................................................................................................................xi
TABLOLAR DİZİNİ .......................................................................................................xiv
ŞEKİLLER DİZİNİ..........................................................................................................xv
GİRİŞ................................................................................................................................1
1. BÖLÜM: KURAMSAL ÇERÇEVE ..............................................................................8
1.1. Nörodilbilim ve Çalışma Alanları ...................................................................8
2.1.1. Nörodilbilim ve Türk Dili ........................................................................10
1.2. Beyin ve Dil....................................................................................................12
1.2.1. Beynin Yapısı ........................................................................................12
1.2.2. Dilin Beyindeki Yerleşimi.......................................................................22
1.2.2.1. Sol Yarımküre ve Dil Fonksiyonları....................................................26
1.2.2.2. Sağ Yarımküre ve Dil Fonksiyonları...................................................28
1.2.3. Dilin Bileşenleri ve Beyindeki İşlemlenmesi..........................................29
1.2.3.1.Sesbilimsel Bileşen..............................................................................30
1.2.3.2. Sözdizimsel Bileşen ...........................................................................31
1.2.3.3. Anlambilimsel Bileşen ........................................................................32
1.2.4. Dil Sisteminin İşlemleme Süreci............................................................33
1.3. Prozodi...........................................................................................................36
1.3.1. Türk Dilinin Prozodik Özellikleri ............................................................39
1.3.2. Prozodinin Beyindeki İşlemlenişi...........................................................41
1.3.3. Prozodinin İletişimsel Boyutları.............................................................45
1.3.3.1. Gramatik (Entrensek, Linguistik) Prozodi ..........................................45
1.3.3.2. Şivesel ve İdyosenkratik Prozodi .......................................................46
xii
1.3.3.3. Pragmatik (Entellektüel) Prozodi........................................................46
1.3.3.4. Duygusal (Emosyonel) Prozodi..........................................................46
1.4. Nörogörüntüleme Yöntemi...........................................................................48
1.4.1. Fonksiyonel Yakın Kızılötesi İşaretleme (fNIRS)..................................48
1.4.2. fNIRS Çalışma Prensibi ........................................................................51
2. BÖLÜM: YÖNTEM ...................................................................................................52
2.1. Çalışma Grubu...............................................................................................53
2.2. Duygusal Prozodi Üretiminde Kullanılan Stimuli ve
Değerlendirme...............................................................................................53
2.3. Duygusal Prozodi Tanımada Kullanılan İşitsel Stimuli ve
Değerlendirme...............................................................................................54
2.4. fNIRS ve Uygulama Prosedürü....................................................................56
2.5. fNIRS Verilerinin Kaydı .................................................................................58
2.6. Verilerin İşlenmesi ........................................................................................61
2.7. Verilerin İstatistiksel Analizi ........................................................................62
2.8. fNIRS Dalga Formlarının Görselleştirilmesi...............................................63
3. BÖLÜM: BULGULAR................................................................................................64
3.1. Duygusal Prozodi Üretimi Deney Koşullarının Temel Etkisi....................65
3.1.2. Çift Yönlü Karşılaştırmaların İzlenmesi.................................................68
3.1.2.1.Türkçe Anadili Konuşurları> Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenenler
Karşılaştırması.................................................................................................68
3.1.2.2. Prozodi> Sessiz Ortam Karşılaştırması.............................................69
3.1.2.3. Pozitif Prozodi> Negatif Prozodi Karşılaştırması...............................71
3.1.2.4. Mutlu Duygu Durum Prozodisi> Nötr Prozodi
Karşılaştırması.................................................................................................72
3.1.2.5. Kızgın Duygu Durum Prozodisi> Nötr Prozodi
Karşılaştırması.................................................................................................73
3.1.2.6. Korku Duygu Durum Prozodisi> Nötr Prozodi
Karşılaştırması.................................................................................................73
3.2. İşitsel Uyaran Deney Koşullarının Temel Etkisi ........................................74
3.2.1. Çift Yönlü Karşılaştırmaların İzlenmesi.................................................77
3.2.1.1. Türkçe Anadili Konuşurları> Türkçeyi Yabancı Dil Olarak
Öğrenenler Karşılaştırması..............................................................................77
xiii
3.2.2.2. Prozodi> sessiz ortam karşılaştırması...............................................78
3.2.2.3. Duygusal Prozodi> Nötr Prozodi Karşılaştırması ..............................80
3.2.2.4. Pozitif Prozodi> Negatif Prozodi Karşılaştırması...............................81
3.2.2.5. Mutlu Duygu Durum Prozodisi> Nötr Prozodi
Karşılaştırması.................................................................................................82
3.2.2.6. Kızgın Duygu Durum Prozodisi> Nötr Prozodi
Karşılaştırması.................................................................................................82
3.2.2.7. Korku Duygu Durum Prozodisi> Nötr Prozodi
Karşılaştırması.................................................................................................83
SONUÇ VE TARTIŞMA.................................................................................................83
KAYNAKÇA...................................................................................................................89
EKLER .........................................................................................................................107
EK 1. Orijinallik Raporu………………………………………………………………106
EK 2. Etik Kurul Formu....................................................................................1077
EK 3. Katılımcı Bilgilendirme Formu..............................................................1132
EK 4. Aydınlatılmış Gönüllü Formu................................................................1165
EK 5. Duygusal Prozodi Üretiminde Kullanılan Stimuli ve
Değerlendirme........................................................................................1176
EK 6. İşitsel uyaran deney koşullarında Kullanılan Stimuli ve
Değerlendirme........................................................................................1187
EK 7. Katılımcı Değerlendirme Ölçeği............................................................1198 | tr_TR |
dc.language.iso | tur | tr_TR |
dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | tr_TR |
dc.rights | info:eu-repo/semantics/restrictedAccess | tr_TR |
dc.subject | Türkçe Duygusal Prozodi | tr_TR |
dc.subject | Beyin lokalizasyonu | |
dc.subject | Nörodilbilim | |
dc.subject | fNIRS | |
dc.title | Türkçe Konuşma Dilinde Duygusal Prozodi Ve Sözel Birleşenlerin İncelenmesine Yönelik Nörodilbilimsel Bir İnceleme | tr_TR |
dc.type | info:eu-repo/semantics/doctoralThesis | tr_TR |
dc.description.ozet | Prozodinin iletişimsel boyutlarından biri olan ve duyguların konuşmaya aktarılmasını
ifade eden duygusal prozodi ses rengi bileşeni, duygu durumu ve prozodik anlamın
sezdirilmesinde anahtar rol oynamaktadır. Bu anlamda sözlü dilin etkili bir şekilde
kullanılması, konuşmada yansıtılmak istenen anlamın yapılandırılması ve doğru
iletişimin sağlanabilmesi açısından bu dizge oldukça önemli bir işlev üstlenmektedir.
Sözlü iletişimdeki kritik rolü nedeniyle dilbilim, tıp, bilgisayar bilimleri vb. gibi pek çok
disiplinle ilişkili olan duygusal prozodi dizgesinin beyindeki işleyişinin bilinmesi hem dil
gelişimi hem yabancı dil öğretimi hem de sözlü iletişim güçlüğü yaşayan bireylerin klinik
değerlendirmesinde uygun yaklaşımların belirlenmesine katkı sağlayacaktır. Bu
düşünceden hareketle, Türkçe konuşma dilinde duygusal prozodi ve sözel bileşenlerin
beyindeki lokalizasyonunun belirlenmesine yönelik yapılan bu disiplinler arası
çalışmada, son zamanlarda dikkat çekmeye başlayan ancak kullanımı henüz
yaygınlaşmamış bir beyin görüntüleme yöntemi olan fNIRS (Functional Near Infrared
Spectroscopy) tekniğinden yararlanılmıştır.
Çalışmaya 20 Türkçe ve 20 İngilizce anadili konuşuru sağlıklı birey katılmıştır. Türkçe
konuşma dilinde duygusal prozodinin beyindeki lokalizasyonu belirlemek amacıyla
katılımcılara duygusal prozodi üretim ve işitsel uyaranlar testi uygulanmıştır. Eş zamanlı
olarak da beyinde oluşan aktivasyonu ölçmek için fNIRS kaydı alınmıştır. Çalışmamızda
elde edilen bulgular, duygusal değerliliğe bakılmaksızın Türkçede konuşma prozodisinin
üst temporal girus, primer ve sekonder işitme korteksinin uzandığı orta temporal girus ve
temporal sulkusu kapsayan üst temporal kortekste kodlandığını göstermiştir. Ayrıca
bulgularımız mutlu, korku ve sinirli duygu durumlarını yansıtan Türkçe konuşma
prozodisinin sol inferior frontal girusta yer alan pars triangularis (Broadmann Alanı 45)
ve frontal göz alanlarında (Broadmann Alanı 8) yüksek aktivasyon göstermiştir.
Gerek yöntemsel açıdan gerekse nörodilbilimsel açıdan Türkçeye ilişkin literatürde öncü
araştırmalardan biri olma niteliği taşıyan bu çalışma, Türkçe konuşma dilinde duygusal
prozodinin dil sisteminin bütünüyle ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca verilerimiz
Türkçe konuşma dilinde duygusal prozodinin beynin her iki yarım küresinde de çift yönlü
olarak işlemlendiğini göstermiştir. | tr_TR |
dc.contributor.department | Türk Dili ve Edebiyatı | tr_TR |