Basit öğe kaydını göster

dc.contributor.advisorUçanok, Zehra
dc.contributor.advisorSayıl, Melike
dc.contributor.authorSelçuk, Şule
dc.date.accessioned2019-08-23T08:09:13Z
dc.date.issued2019
dc.date.submitted2019-07-16
dc.identifier.citationSelçuk, Ş. (2019). Psikolojik ve davranışsal kontrolün ergenin davranış problemleri ile ilişkisi: Ergenin ebeveyn kontrolüne ilişkin değerlendirmelerinin aracı rolü (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.tr_TR
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11655/8694
dc.description.abstractThe goal of the present study was to investigate the mechanisms underlying the association between parental control and adolescent problem behaviors. More specifically, it was aimed to explore (1) the mediating role of adolescents’ cognitive and affective appraisals of psychological and behavioral control in this relationship, (2) the moderating role of maternal warmth, adolescent temperament, and adolescents’ perceived legitimacy of psychological and behavioral control in the mediating relationships, and (3) whether the pattern of relationships differs as a function of adolescent gender. The sample consisted of 689 7th, 8th, and 9th grade adolescents (Mage = 13.95; SD = .94; 59.7 % girls) and their mothers living in Ankara. Both adolescents and mothers reported on psychological and behavioral control, maternal warmth, and adolescent internalizing and externalizing problems. Adolescents also reported on appraisals of psychological and behavioral control and perceived legitimacy regarding both type of control. Results revealed that appraisals of psychological control partially mediated the relationship between psychological control and internalizing and externalizing behaviors. Moreover, it was demonstrated that perceived maternal warmth and legitimacy of psychological control, but not adolescent negative affect, moderated this relationship. In addition, it was found that appraisals of behavioral control fully mediated the relationship between behavioral control and internalizing and externalizing behaviors. Maternal warmth, adolescent temperament and legitimacy of behavioral control did not moderate this relationship. The pattern of relationships did not change among girls and boys. Taken together, these findings indicate that higher psychological control leads to more negative appraisals, which in turn, results in problem behaviors. Furthermore, results suggest that adolescents who have higher perceptions of maternal warmth or perceive related behaviors as more legitimate are more sensitive to the increase in psychological control. In addition, findings imply that higher behavioral control is interpreted less negatively, and effective at preventing problem behaviors. Findings were discussed based on relevant research and theories.tr_TR
dc.description.tableofcontentsKABUL VE ONAY ...................................................................................................................... i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI .............................................. ii ETİK BEYAN............................................................................................................................. iii TEŞEKKÜR ............................................................................................................................... iv ÖZET ........................................................................................................................................... v ABSTRACT ............................................................................................................................... vii İÇİNDEKİLER .......................................................................................................................... ix TABLOLAR DİZİNİ ................................................................................................................ xii ŞEKİLLER DİZİNİ .................................................................................................................. xv GİRİŞ ........................................................................................................................................... 1 BÖLÜM 1 .................................................................................................................................... 1 1.1. EBEVEYNLERİN KONTROL UYGULAMALARI İLE ERGENLERİN DAVRANIŞ PROBLEMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ ...................................................... 2 1.1.1. Psikolojik Kontrol ve Ergenin Davranış Problemleri ................................................. 4 1.1.2. Davranışsal Kontrol ve Ergenin Davranış Problemleri ............................................... 5 1.2. ERGENLERİN KONTROL UYGULAMALARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRMELERİ ................................................................................................... 10 1.2.1. Ergenlerin Psikolojik Kontrole Yönelik Değerlendirmeleri ..................................... 11 1.2.2. Ergenlerin Davranışsal Kontrole Yönelik Değerlendirmeleri ................................... 12 1.3. EBEVEYN SICAKLIĞI ERGENLERİN KONTROL UYGULAMALARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRMELERİNİ ETKİLEMEKTE MİDİR? ............................ 14 1.3.1. Ebeveyn Sıcaklığı ve Psikolojik Kontrol .................................................................. 15 1.3.2. Ebeveyn Sıcaklığı ve Davranışsal Kontrol ............................................................... 16 1.4. ERGENLERİN MİZAÇ ÖZELLİKLERİ KONTROL UYGULAMALARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRMELERİNİ ETKİLEMEKTE MİDİR? ............................ 18 1.5. ERGENLERİN KONTROL UYGULAMALARINA YÖNELİK MEŞRULUK ALGISI KONTROL UYGULAMALARINA YÖNELİK DEĞERLENDİRMELERİ ETKİLEMEKTE MİDİR? ................................................................................................... 21 1.6. ARAŞTIRMADA ÖNE SÜRÜLEN İLİŞKİLER ERGENİN CİNSİYETİNE GÖRE FARKLILAŞMAKTA MIDIR? .............................................................................. 23 1.7. ARAŞTIRMANIN AMACI VE HİPOTEZLERİ ....................................................... 24 BÖLÜM 2 : YÖNTEM ............................................................................................................. 29 2.1. ÖRNEKLEM ................................................................................................................ 29 2.2. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI .................................................................................. 33 2.2.1. Kişisel Bilgi Formu ................................................................................................... 35 2.2.2. Psikolojik Kontrol ..................................................................................................... 35 2.2.3. Davranışsal Kontrol .................................................................................................. 35 2.2.4. Psikolojik Kontrol ve Davranışsal Kontrol Vinyetleri .............................................. 37 2.2.5. Kontrol Uygulamalarına Yönelik Değerlendirmeler ................................................ 38 2.2.6. Kontrol Uygulamalarına Yönelik Meşruluk Algısı................................................... 38 2.2.7. Ebeveyn Sıcaklığı ..................................................................................................... 39 2.2.8. Mizaç ........................................................................................................................ 40 2.2.9. İçe Yönelim ve Dışa Yönelim Problemleri ............................................................... 41 2.3. İŞLEM ........................................................................................................................... 42 BÖLÜM 3 : BULGULAR ........................................................................................................ 44 3.1. VERİ TEMİZLEME VE TEMEL İSTATİSTİKSEL SAYILTILARIN İNCELENMESİ .................................................................................................................... 44 3.2. BETİMSEL VE KARŞILAŞTIRMALI ANALİZLER ............................................ 45 3.3. DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ KORELASYONEL İLİŞKİLER ....................... 49 3.4. TEMEL HİPOTEZLERİN SINANMASI .................................................................. 54 3.4.1. Veri Analizi ............................................................................................................... 55 3.4.2. PK Uygulamalarına Yönelik Değerlendirmelerin Aracı Rolü .................................. 59 3.4.2.1. Ergenlerin Annelerinden Algıladıkları PK ile Anne Bildirimine Dayalı İçe Yönelim ve Dışa Yönelim Problemleri Arasındaki İlişkide Ergenlerin PK Uygulamalarına Yönelik Değerlendirmelerinin Aracı Rolü .......................................... 59 3.4.2.2. Anne Bildirimine Dayalı PK ile Ergen Bildirimine Dayalı İçe Yönelim ve Dışa Yönelim Problemleri Arasındaki İlişkide Ergenlerin PK Uygulamalarına Yönelik Değerlendirmelerinin Aracı Rolü .................................................................................. 63 3.4.3. DK Uygulamalarına Yönelik Değerlendirmelerin Aracı Rolü ................................. 66 3.4.3.1. Ergenlerin Annelerinden Algıladıkları DK ile Anne Bildirimine Dayalı İçe Yönelim ve Dışa Yönelim Problemleri Arasındaki İlişkide Ergenlerin DK Uygulamalarına Yönelik Değerlendirmelerinin Aracı Rolü .......................................... 66 3.4.3.2. Anne Bildirimine Dayalı DK ile Ergen Bildirimine Dayalı İçe Yönelim ve Dışa Yönelim Problemleri Arasındaki İlişkide Ergenlerin DK Uygulamalarına Yönelik Değerlendirmelerinin Aracı Rolü .................................................................................. 70 3.4.4. Ebeveyn Sıcaklığının Düzenleyici Rolü ................................................................... 73 3.4.4.1. Ergen Bildirimine Dayalı Psikolojik/Davranışsal Kontrol ile Ebeveyn Sıcaklığı Arasındaki Etkileşim ...................................................................................................... 73 3.4.4.2. Anne Bildirimine Dayalı Psikolojik/Davranışsal Kontrol ile Ebeveyn Sıcaklığı Arasındaki Etkileşim ...................................................................................................... 76 3.4.5. Olumsuz Duygulanımın Düzenleyici Rolü ............................................................... 77 3.4.5.1. Ergen Bildirimine Dayalı Psikolojik/Davranışsal Kontrol ile Olumsuz Duygulanım Arasındaki Etkileşim ................................................................................. 77 3.4.5.2. Anne Bildirimine Dayalı Psikolojik/Davranışsal Kontrol ile Olumsuz Duygulanım Arasındaki Etkileşim ................................................................................. 79 3.4.6. Kontrol Uygulamalarına Yönelik Meşruluk Algısının Düzenleyici Rolü ................ 81 3.4.6.1. Ergen Bildirimine Dayalı Psikolojik/Davranışsal Kontrol ile PK/DK Uygulamalarına Yönelik Meşruluk Algısı Arasındaki Etkileşim .................................. 81 3.4.6.2. Anne Bildirimine Dayalı Psikolojik/Davranışsal Kontrol ile PK/DK Uygulamalarına Yönelik Meşruluk Algısı Arasındaki Etkileşim .................................. 85 BÖLÜM 4 : TARTIŞMA .......................................................................................................... 87 4.1. BETİMLEYİCİ ANALİZ SONUÇLARININ TARTIŞILMASI ............................. 87 4.1.1. Araştırmada Ele Alınan Değişkenlere İlişkin Cinsiyet ve Sınıf Düzeyi Farklılıkları ......................................................................................................................... 87 4.1.2. Araştırmada Ele Alınan Değişkenler Arasındaki İlişkiler ........................................ 91 4.2. ARAŞTIRMANIN TEMEL HİPOTEZLERİNE İLİŞKİN BULGULARIN TARTIŞILMASI ................................................................................................................... 93 4.2.1. PK Uygulamalarına Yönelik Değerlendirmenin Aracı Rolü .................................... 93 4.2.2. DK Uygulamalarına Yönelik Değerlendirmenin Aracı Rolü .................................... 98 4.2.3. Ebeveyn Sıcaklığının Düzenleyici Rolü ................................................................. 101 4.2.3.1. Psikolojik Kontrol ve Ebeveyn Sıcaklığı Arasındaki Etkileşim...................... 101 4.2.3.2. Davranışsal Kontrol ve Ebeveyn Sıcaklığı Arasındaki Etkileşim ................... 103 4.2.4. Olumsuz Duygulanımın Düzenleyici Rolü ............................................................. 105 4.2.5. Kontrol Uygulamalarına Yönelik Meşruluk Algısının Düzenleyici Rolü .............. 107 4.2.5.1. Psikolojik Kontrol Uygulamalarına Yönelik Meşruluk Algısı ........................ 107 4.2.5.2. Davranışsal Kontrol Uygulamalarına Yönelik Meşruluk Algısı ..................... 108 4.2.6. Ergenin Cinsiyetinin Düzenleyici Rolü .................................................................. 109 4.3. GENEL TARTIŞMA VE SONUÇ ............................................................................ 112 4.4. ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI VE GELECEK ÇALIŞMALAR İÇİN ÖNERİLER ......................................................................................................................... 118 KAYNAKÇA ........................................................................................................................... 123 EK 1. ÖN ÇALIŞMA .............................................................................................................. 142 EK 2. ETİK KOMİSYON İZNİ ............................................................................................ 156 EK 3. ARAŞTIRMA İZNİ ..................................................................................................... 157 EK 4. ORİJİNALLİK RAPORU ........................................................................................... 158tr_TR
dc.language.isoturtr_TR
dc.publisherSosyal Bilimler Enstitüsütr_TR
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccesstr_TR
dc.rightsAttribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 United States*
dc.rights.urihttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/us/*
dc.subjectPsikolojik kontroltr_TR
dc.subjectDavranışsal kontroltr_TR
dc.subjectKontrol uygulamalarına yönelik değerlendirmelertr_TR
dc.subjectDavranış problemleritr_TR
dc.subjectEbeveyn sıcaklığıtr_TR
dc.subjectMizaçtr_TR
dc.subjectErgenin meşruluk algısıtr_TR
dc.subject.lcshKonu Başlıkları Listesi::Felsefe. Psikoloji. Din.::Psikolojitr_TR
dc.titlePsikolojik ve Davranışsal Kontrolün Ergenin Davranış Problemleri ile İlişkisi: Ergenin Ebeveyn Kontrolüne İlişkin Değerlendirmelerinin Aracı Rolütr_TR
dc.typeinfo:eu-repo/semantics/doctoralThesistr_TR
dc.description.ozetAraştırmanın temel amacı, annelerin kontrol uygulamaları ile ergenin davranış problemleri arasındaki ilişkiyi açıklayan mekanizmaları incelemektir. Bu bağlamda, ilk olarak psikolojik ve davranışsal kontrol uygulamaları ile davranış problemleri arasındaki ilişkide ergenin bu uygulamalara yönelik bilişsel ve duygusal değerlendirmelerinin aracı rolü araştırılmıştır. İkinci olarak, sözü edilen ilişki örüntüsünde ebeveyn sıcaklığının, ergenin mizacının ve kontrol uygulamalarına yönelik meşruluk algısının düzenleyici rolü incelenmiştir. Üçüncü olarak, tüm bu ilişki örüntülerinin ergenin cinsiyetine göre farklılaşıp farklılaşmadığı araştırılmıştır. Araştırmaya Ankara il merkezindeki ortaokul (7. ve 8. sınıflar) ve liselerde (9. sınıflar) öğrenimlerine devam eden 689 ergen (Ort. = 13.95; S = .94, %59.7’si kız) ve annesi katılmıştır. Hem ergenlere hem de annelere psikolojik ve davranışsal kontrol uygulamalarına, ebeveyn sıcaklığına ve ergenin içe ve dışa yönelim problemlerine ilişkin ölçekler uygulanmıştır. Bunlara ek olarak, ergenler psikolojik ve davranışsal kontrol uygulamalarına yönelik değerlendirmeleri ve meşruluk algıları ile olumsuz duygulanım mizaç özelliklerini bildirmişlerdir. Araştırma bulguları, ergenlerin psikolojik kontrol uygulamalarına yönelik değerlendirmelerinin, psikolojik kontrol ile içe ve dışa yönelim problemleri arasında kısmi aracı rol oynadığını göstermiştir. Bu ilişkinin ergenin olumsuz duygulanım mizaç özelliğinden bağımsız olduğu ancak anneden algılanan sıcaklığa ve bu uygulamalara yönelik meşruluk algısına göre farklılaştığı bulunmuştur. Bununla birlikte, ergenlerin davranışsal kontrol uygulamalarına yönelik değerlendirmelerinin, davranışsal kontrol ile içe ve dışa yönelim problemleri arasında tam aracı rol oynadığı ortaya konmuştur. Bu ilişkinin ebeveyn sıcaklığından, ergenin mizacından ve bu uygulamalara yönelik meşruluk algısından bağımsız olduğu gösterilmiştir. Ergenin cinsiyetinin ele alınan ilişkilerde düzenleyici bir rol oynamadığı bulunmuştur. Araştırma bulguları, psikolojik kontrol uygulamalarının sıklığı arttıkça daha olumsuz değerlendirildiğine buna bağlı olarak davranış problemlerine yol açtığına işaret etmektedir. Annelerini daha sıcak ve psikolojik kontrol uygulamalarını daha meşru algılayan ergenlerin, bu uygulamaların artışına daha duyarlı oldukları söylenebilir. Ayrıca, davranışsal kontrol uygulamalarının sıklığı arttıkça daha az olumsuz değerlendirildiği ve davranış problemlerini engellemede etkin olduğu ifade edilebilir. Bu sonuçlar, diğer kültürlerde elde edilen araştırma bulguları ve farklı kuramlar çerçevesinde tartışılmıştır.tr_TR
dc.contributor.departmentPsikolojitr_TR
dc.embargo.termsAcik erisimtr_TR
dc.embargo.lift-
dc.identifier.ORCIDhttps://orcid.org/0000-0003-0933-8174tr_TR


Bu öğenin dosyaları:

Bu öğe aşağıdaki koleksiyon(lar)da görünmektedir.

Basit öğe kaydını göster

info:eu-repo/semantics/openAccess
Aksi belirtilmediği sürece bu öğenin lisansı: info:eu-repo/semantics/openAccess