| dc.contributor.advisor | Sayıl, Melike | |
| dc.contributor.author | Tığrak, Arcan | |
| dc.date.accessioned | 2017-07-28T13:29:42Z | |
| dc.date.available | 2017-07-28T13:29:42Z | |
| dc.date.issued | 2017-06-16 | |
| dc.date.submitted | 2017-06-16 | |
| dc.identifier.citation | TIĞRAK, Arcan. Anneden Algılanan Kontrolün Ergenin Psikososyal İşlevselliği ile İlişkisinde Tepkiselliğin ve Evlatlık İnancının Rolü, Doktora Tezi, Ankara, 2017. | tr_TR |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/3785 | |
| dc.description.abstract | The main aim of this study is to investigate role of adolescent’s characteristics such as psychological reactance (PR) and filial piety (FP) in the relationship between parental control and adolescent’s psychosocial functioning. Two studies were performed in this scope. In the first study, the roles of PR and FP were investigated in the relationship between parental control (behavioral, psychological and external) and adolescent’s adjustment (behavioral conduct, self-worth, depressive symptoms). In the second study, participants rated their motivation, satisfaction of basic needs, and intention to study more after reading a vignette about an intrusive maternal control following an academic failure.
Sample of the first study included 516 adolescents (54.46% girls, 45.54% boys, Rangeage = 11-18, x̅age = 13.82, sd = 1.42) from 7th (29.46%), 8th (23.26%), 9th (22.29%) and 10th (25%) grades. Sample size for the second study was 265 drawn from the first study. The study conducted at schools of Ankara city center.
The first study showed that participants with high PR and low FP had the lowest psychosocial functioning. Results of the path analysis indicated that while behavioral control was related with satisfying behavioral conduct both directly and indirectly via FP, psychological and external control were indirectly related with psychosocial dsyfunctioning via PR. Additionally, second study showed that PR and FP related with different motivational processes. Path analysis in the second study demonstrated that in case of an intrusively controlling parenting, FP was related with intention to study more or differently via basic need satisfaction and then both controlled and autonomous motivation. Yet, PR was related with intention to study more or differently via basic need frustration and then controlled motivation. Investigation of adolescent characteristics enhanced our understanding of parent-adolescent relationships and including two concepts from distinct cultures helped us to interpret influences of parental control from a different standpoint. | tr_TR |
| dc.description.sponsorship | TÜBİTAK SOBAG
BİYEP | tr_TR |
| dc.description.tableofcontents | İÇİNDEKİLER
KABUL VE ONAY i
BİLDİRİM ii
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iii
ETİK BEYAN iv
TEŞEKKÜR v
ÖZET vii
ABSTRACT ix
İÇİNDEKİLER xi
TABLOLAR DİZİNİ xv
ŞEKİLLER DİZİNİ xviii
1. BÖLÜM 1
GİRİŞ 1
1.1. KENDİNİ BELİRLEME KURAMI 2
1.1.1. Kendini Belirleme Kuramının Kültürel Geçerliği 7
1.1.1.1. Türkiye’den Kendini Belirleme Kuramını Destekleyici Görüşler 8
1.1.2. Kendini Belirleme Kuramı ve Motivasyon 8
1.2. ÖZERKLİK DESTEĞİ 14
1.3. EBEVEYN KONTROLÜ 15
1.3.1. Ebeveynlik Boyutları ve Ebeveyn Stillerinde Kontrolün Yeri 15
1.3.2. Bir Ebeveyn Uygulaması Olarak Kontrol 19
1.4. PSİKOLOJİK TEPKİSELLİK VE EVLATLIK İNANCI 25
1.4.1. Psikolojik Tepkisellik 26
1.4.1.1. Özgürlük 27
1.4.1.2. Tehdit 28
1.4.1.3. Tepkisellik 29
1.4.1.4. Özgürlüğü Yeniden Tesis Etme 29
1.4.2. Evlatlık İnancı 33
1.5. PSİKOSOSYAL İŞLEVSELLİK 37
1.6. ÇALIŞMANIN AMACI 38
1.6.1. Çalışma I’in Amacı ve Hipotezleri 39
1.6.2. Çalışma II’nin Amacı ve Hipotezleri 43
2. BÖLÜM 46
YÖNTEM 46
2.1. ÇALIŞMA I 47
2.1.1. Örneklem 47
2.1.2. Veri Toplama Araçları 48
2.1.2.1. Duyarlık-Destek Ölçeği 48
2.1.2.2. Davranışsal Kontrol 49
2.1.2.3. Psikolojik Kontrol Ölçeği 49
2.1.2.4. Dışsal Kontrol 50
2.1.2.5. Psikolojik Tepkisellik Ölçeği 50
2.1.2.6. Evlatlık İnancı Ölçeği 51
2.1.2.7. Benlik Değeri ve Davranıştan Hoşnut Olma 51
2.1.2.8. Depresif Belirtiler 52
2.2. ÇALIŞMA II 52
2.2.1. Örneklem 52
2.2.2. Veri Toplama Araçları 53
2.2.2.1. Kontrolcü Ebeveyn Uygulaması Öyküsü 53
2.2.2.2. Temel İhtiyaç Tatmini ve İhtiyacın Engellenmesi 53
2.2.2.3. Akademik Alanda Kendini Düzenleme Ölçümü 54
2.2.2.4. Daha Fazla ve Farklı Çalışmaya Niyet 55
2.3. İŞLEM 55
3. BÖLÜM 56
BULGULAR 56
3.1. ÇALIŞMA I 56
3.1.1. Temel İstatistiksel Varsayımların İncelenmesi ve Betimleyici İstatistikler 56
3.1.1.1. Temel İstatistiksel Varsayımlar 56
3.1.1.2. Değişkenler Arası İlişkiler 57
3.1.1.3. Cinsiyet ve Anne Eğitim Düzeyine Göre Gruplar Arası Farklılıklar 58
3.1.2. Psikolojik Tepkisellik ve Evlatlık İnancına Ait Kümeleme Analizi Sonuçları ve Kümeler Arası Farklılıklar 60
3.1.3. Ebeveyn Kontrolünün Ergenin Sonuç Değişkenleri ile İlişkisinde Psikolojik Tepkisellik ve Evlatlık İnancının Düzenleyici Rolü 66
3.1.3.1. Psikolojik Tepkiselliğin Düzenleyici Rolü 67
3.1.3.2. Evlatlık İnancının Düzenleyici Rolü 70
3.1.4. Ebeveyn Kontrolünün Ergenin Psikososyal İşlevsellik Değişkenleri ile İlişkisinde Psikolojik Tepkisellik ve Evlatlık İnancının Aracı Rolü 72
3.2. ÇALIŞMA II 75
3.2.1. Temel İstatistiksel Varsayımların İncelenmesi ve Betimleyici İstatistikler 76
3.2.1.1. Temel İstatistiksel Varsayımlar 76
3.2.1.2. Değişkenler Arası İlişkiler 76
3.2.1.3. Cinsiyet ve Anne Eğitim Düzeyine Göre Gruplar Arası Farklılıklar 77
3.2.2. Psikolojik Tepkisellik ve Evlatlık İnancına Ait Kümeleme Analizi Sonuçları ve Kümeler Arası Farklılıklar 79
3.2.3. Kontrolcü Ebeveyn Öyküsüne Maruz Kalan Ergenin Psikolojik Tepkisellik ve Evlatlık İnancı Düzeyinin Daha Fazla Ders Çalışmaya Olan Niyetiyle İlişkisinde Temel Psikolojik İhtiyaçların ve Motivasyonel Düzenlemenin Aracı Rolü 81
4. BÖLÜM 85
TARTIŞMA 85
4.1. PSİKOLOJİK TEPKİSELLİK VE EVLATLIK İNANCINA DAİR TEMEL BETİMLEYİCİ BULGULAR VE DEĞİŞKENLER ARASI İLİŞKİLERİN TARTIŞILMASI 85
4.2. ÇALIŞMA I 88
4.2.1. Kümeleme Analizi Sonuçları ve Küme Farklılıkları 88
4.2.2. Ebeveyn Kontrolünün Ergenin Psikososyal İşlevselliği ile İlişkisinde Psikolojik Tepkisellik ve Evlatlık İnancının Düzenleyici Rolü 92
4.2.3. Ebeveyn Kontrolünün Ergenin Psikososyal İşlevselliği ile İlişkisinde Psikolojik Tepkisellik ve Evlatlık İnancının Aracı Rolü 95
4.3. ÇALIŞMA II 98
4.3.1. Kümeler Arası Farklılıklar 99
4.3.2. Kontrolcü Ebeveyn Uygulaması Karşısında Ergenin Psikolojik Tepkisellik ve Evlatlık İnancı Düzeylerinin Ergenin Ders Çalışmaya İlişkin Tutumuyla İlişkisinde Temel Psikolojik İhtiyaçların ve Motivasyonel Düzenlemenin Aracı Rolü 104
4.4. ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI VE ÖNERİLER 108
4.5. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 109
KAYNAKÇA 114
EK 1. ARAŞTIRMA DEĞİŞKENLERİNİN PSİKOMETRİK ÖZELLİKLERİ 137
EK 2. BOX-COX DÖNÜŞÜMÜ VE ÇALIŞMA I’DE DÖNÜŞÜM GERÇEKLEŞTİRİLEN DEĞİŞKENLERE AİT BETİMSEL İSTATİSTİKLER 145
EK 3. ÇALIŞMA II’DE DÖNÜŞÜM GERÇEKLEŞTİRİLEN DEĞİŞKENLERE AİT BETİMSEL İSTATİSTİKLER 149
EK 4. ÇALIŞMA II’YE AİT KÜMELEME ANALİZİ BULGULARI 152
EK 5. ETİK KURUL İZNİ 155
EK 6. ORİJİNALLİK RAPORU 156 | tr_TR |
| dc.language.iso | tur | tr_TR |
| dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | tr_TR |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | tr_TR |
| dc.subject | Ebeveyn kontrolü | tr_TR |
| dc.subject | Ergenlik | |
| dc.subject | Psikolojik Tepkisellik | |
| dc.subject | Evlatlık İnancı | |
| dc.subject | Psikososyal işlevsellik | |
| dc.subject | Kendini Belirleme Kuram | |
| dc.title | Anneden Algılanan Kontrolün Ergenin Psikososyal İşlevselliği ile İlişkisinde Tepkiselliğin ve Evlatlık İnancının Rolü | tr_TR |
| dc.type | info:eu-repo/semantics/doctoralThesis | tr_TR |
| dc.description.ozet | Çalışmanın temel amacı, ebeveyn kontrolünün ergenin psikososyal işlevselliğiyle ilişkisinde ergenin özelliklerinin rolünü irdelemektir. Bu çalışmada ebeveynin kontrol uygulamaları incelendiği için ergenin psikolojik tepkiselliği (ebeveyn kontrolüne karşı koyma eğilimi) ve evlatlık inancı (ebeveyne layık olma ve onların taleplerine uyma eğilimi) ele alınmıştır. Bu amaçla iki farklı çalışma tasarlanmıştır. İlk çalışmada ebeveynin kontrol uygulamalarının (davranışsal, psikolojik ve dışsal) ergenin davranışlarından hoşnut olması, benlik saygısı ve depresif belirtileriyle ilişkilerinde psikolojik tepkisellik ve evlatlık inancının farklı rolleri incelenmiştir. İkinci çalışmada ise katılımcılara akademik bir başarısızlık karşısında ebeveynin kontrolcü müdahalesini içeren bir öykü verilerek ebeveyn kontrolü durumsal olarak oluşturulmuştur. Ardından bu müdahalenin sonucunda ergenin ders çalışma niyetinde ortaya çıkan değişimde psikolojik tepkisellik ve evlatlık inancı ile motivasyonel süreçlerin rolü incelenmiştir.
Birinci çalışmanın örneklemini 2013-2014 eğitim yılında Ankara il merkezinde yaşayan 516 ergen (Yaş ranjı = 11-18, Ort.yaş = 13.82, SSyaş = 1.42, %54.46’sı kız, %45.54’ü erkek) oluşturmaktadır. Ergenlerin %29.46’sı yedi, %23.26’sı sekiz, %22.29’u dokuz ve %25’i onuncu sınıf öğrencisidir. İkinci çalışmanın örneklemini, ilk çalışmadan çekilmiş olan 265 ergen oluşturmuştur.
Birinci çalışmanın bulguları psikolojik tepkiselliğin düşük evlatlık inancının yüksek olduğu ergenlerde psikososyal işlevselliğin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Aracı rol testi sonucunda davranışsal kontrolün doğrudan ve evlatlık inancı üzerinden davranıştan hoşnut olma ile psikolojik ve dışsal kontrolün ise psikolojik tepkisellik üzerinden psikososyal işlevsizlikle ilişkili olduğu görülmüştür. İkinci çalışma, ergenlerin farklı düzeylerdeki psikolojik tepkisellik ve evlatlık inancının farklı motivasyonel süreçlerle ilişkili olduğunu göstermiştir. Model testinin sonucunda, kontrolcü ebeveyn uygulaması durumunda psikolojik tepkiselliğin temel ihtiyaçların engellenmesi ve kontrollü düzenleme; evlatlık inancının ise ihtiyaç tatmini ve kontrollü ve özerk düzenleme üzerinden ergenin ders çalışma niyeti ile ilişkili olduğu görülmüştür. Araştırmanın alanyazına ilk katkısı, ebeveyn kontrolünün ergenin uyumuyla ilişkisinde ergenin özelliklerinin incelenmesi ile ebeveyn-ergen ilişkilerine dair anlayışımızı zenginleştirmesidir. İkinci olarak, farklı kültürlerde geliştirilmiş psikolojik tepkisellik ve evlatlık inancı kavramlarının Türkiye’de birlikte ele alınması, ebeveyn kontrolünün etkilerinin farklı perspektiflerden yorumlanmasını sağlamıştır. | tr_TR |
| dc.contributor.department | Psikoloji | tr_TR |
| dc.contributor.authorID | 129770 | tr_TR |
