Ebû Bekir Nusret Şerh-i Ba’z-ı Gazeliyat-ı Sâ’ib-i Tebrizî (Te Harfi) İnceleme-Karşılaştırmalı Metin-Sözlük

Abstract

Sâib-i Tebrizî‚ Fars dilinin İran coğrafî sınırlarının ötesine yayılmasına önemli katkıları olan oldukça üretken bir şairdir. Eserlerinde dinî‚ tasavvufî‚ sosyal ve ahlaki konuları şiir yoluyla dile getiren Sâib‚ Sebk-i Hindî’nin en ünlü şairlerindendir. Bîdil ile birlikte Fars şiirinin en zor anlaşılan sanatçılarından biri olarak kabul edilen Sâib’in şiirlerinde çok az şairde bulunan bir sanat zevki vardır‚ bu yüzden onun şiirinin anlaşılması için şerhe ihtiyaç duyulur. Ebû Bekir Nusret‚ İranlı şairlerin divanlarına defalarca şerh yazılmasına rağmen hiç kimsenin Sâib’in Dîvân’ını şerh etmeye girişmediğini söyler ve bu boşluğu doldurmak için Sâib’in gazelleri üzerine üç eser yazar. Önce elif harfli gazelleri‚ daha sonra ise te harfli gazelleri şerh eden Nusret Efendi her kafiyesinden birkaç gazel seçerek başka bir şerh de yazmıştır. Çalışmamızın konusu Ebû Bekir Nusret Şerh-i Ba’z-ı Gazeliyat-ı Sâ’ib-i Tebrizî adlı eserdir. Eserde Sâib-i Tebrizî’nin 194 gazeli şerh edilmiştir. Bu çalışmanın amacı‚ şerh edilen şiirlerin incelenmesi ve metninin hazırlanması sonucunda Sâib-i Tebrizî’nin şiirlerinin dolayısıyla Sebk-i Hindî metinlerinin daha iyi anlaşılmasına olanak sağlamak ve klasik Türk edebiyatı metin şerhi çalışmalarına katkıda bulunmaktır. Bununla birlikte çalışmamızda‚ Farsça beyitleri günümüz Türkçesine çevirerek bu konuda çalışacak günümüz edebiyat araştırmacılarına kolaylık sağlamak hedeflenmiştir. Çalışmada öncelikle Ebû Bekir Nusret’in hayatı‚ edebî kişiliği ve eserleri hakkında bilgi verilmiş ve Sâib-i Tebrizî’nin hayatı‚ edebî kişiliği ve eserleri ele alınmıştır. Daha sonra Ebû Bekir Nusret’in Sâib-i Tebrizî’den şerh ettiği eser çeşitli yönleriyle tetkik edilmiş ve eserin tenkitli metnine yer verilmiştir. Çalışmanın sonunda şârihin metin içinde anlamlandırdığı kelimelerden oluşan bir sözlüğe yer verilmiştir. Tasavvufî yönü ağır basan ve öğretici bir eser olan Sâib-i Tebrizî’nin gazellerini Ebû Bekir Nusret‚ kelime anlamlarını vererek edebî sanatları dil incelikleri ile birlikte ele almış ve eser hem Farsça bilenlere hem Farsça öğrenenlere rehberlik niteliği kazanmıştır.