Özet
The aim of this study is to examine the relationship between locus of control and work alienation in remote workers in the light of the moderating role of gender. For this purpose, data was collected via online survey method from 212 white-collar employees working remotely in the public or private sector. Statistical analyzes were carried out using IBM SPSS 22, IBM AMOS 23, Microsoft Office Excel and PROCESS v4.2. According to the research findings, there is a positive and significant relationship between the externalization of locus of control and the increase in work alienation. Although this relationship includes the meaninglessness and self-alienation sub-dimensions of work alienation, it does not include the powerlessness sub-dimension. In addition, gender has an expected moderating effect on the relationship between locus of control and work alienation, but this role is limited to the meaninglessness and self-alienation sub-dimensions of work alienation. The general level of work alienation and the powerlessness sub-dimension increases in non-managerial roles and decreases in upper-level managers. This situation can be explained by the incompatibility of organizational roles and responsibilities. Within the scope of the study, it is recommended that the relationship and inter-group differences detected by quantitative measurement methods be examined in depth with exploratory qualitative research and repeated in groups with different demographic characteristics that work remotely, to eliminate the occupational confounding variable, which is a potential limitation of the study. It is considered that the increase in the number and depth of research on employee and organizational well-being in the increasingly widespread remote working process, which has become increasingly important especially in the 'new normal' period that developed with the onset and continuation of the COVID-19, has a great contribution to both organizational behavior and general business literature.
Künye
Adya, M. (2008). Work alienation among IT workers: A cross-cultural gender comparison. Management Faculty Research and Publications, 1-12.
Akyıldız, H. (2008). Tartışılan boyutlarıyla “homo economicus”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 29-40.
Akyıldız, H. ve Dulupçu, H.A. (2003). Kavramsal ve diyalektik süreç olarak yabancılaşma. Süleyman Demirel Üniversitesi, 8(3), 27-48.
Alparslan, A.M., Polatcı, S. ve Yastıoğlu, S. (2021). COVID-19 pandemisinin ve psikolojik dayanıklılığın akademisyenliğe yabancılaşmaya etkisi üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 312-338.
Altınışık, F.U. ve Onağ, Z. (2021). İş tatmini ve sanal kaytarma davranışının örgütsel yabancılaşma üzerindeki etkisinin incelenmesi. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 197-207. doi: 10.25307/jssr.910809.
Ataman, K., Bozkurt, V., Göka, E., İlhan, M. N., Yıldırım, N., Çiftçi, E., Liman, U. ve Vuran, B. (2021). COVID-19 küresel salgınının toplumsal etkileri. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 78(3), 235-248. doi:10.5505/TurkHijyen.2021.83357
Aydoğan, E. (2015). Marx ve öncüllerinde yabancılaşma kavramı. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 54, 273-282.
Basım, H.N. ve Şeşen, H. (2006). Kontrol odağının çalışanların nezaket ve yardım etme davranışlarına etkisi: Kamu sektöründe bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Entitüsü Dergisi, 23, 159-168.
Basım, H.N. ve Şeşen, H. (2007). Transformation to a learning organization: A comparative study on textiel industiry in Turkey. İktisat, İşletme ve Finans, 21(251), 114-122.
Blauner, R. (1964). Alienation and Freedom. University of Chicago Press: Chicago.
Carli, L. Ve Eagly, A.H. (2002). Gender, hierarchy, and leadership: An introduction. Journal of Social Issues, 57(4), 629-636.
Ceylan, A. ve Sulu, S. (2010). Work alienation as a mediator of the reliationship of procedural injustice to job stress. South East European Journal of Economics and Business, 5(2), 65-74. doi10.2478/v10033-010-0016-1
Charalampous, M., Grant, C. A., Tramontano, C. ve Michailidis, E. (2019). Systematically reviewing remote e-workers’ well-being at work: A multidimensional approach. European Journal of Work and Organizational Psychology, 28(1), 51-73. doi:10.1080/1359432X.2018.1541886
Chong, S., Huang, Y. ve Chang, C. (2020). Supporting interdependent telework employees: A moderated-mediation model linking daily COVID-19 task setbacks to next-day work withdrawal. Journal of Applied Psychology, 105(12), 1408-1422. doi:10.1037/apl0000843
Cüceloğlu, D. (1991). İnsan ve Davranışı. Remzi Kitabevi: İstanbul.
Dağ, İ. (1991). Rotter’in iç-dış kontrol odağı (RİDKOÖ)’nin üniversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Psikoloji Dergisi, 7(27), 10-16.
Dinçyürek, S., Çağlar, M. ve Birol, C. (2010). Atılganlık ve denetim odağı düzeyi: Gelecek nesillere etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 142-150.
Dönmez, A. (1985). Denetim odağı, kendine saygı ve üç değişken: Çevre büyüklüğü, yaş, aile ortamı. Eğitim ve Bilim,10(55), 4-15.
Eagly, A.H. (1987). Sex Differences in Social Behavior: A Social-Role Analysis. Hillsdale, Erlbaum.
Eagly, A.H. ve Johnson, B.T. (1990). Gender and leadership style: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 108(2), 233-256.
Eagly, A.H. ve Wood, W. (2012). Eagly, A. H., & Wood, W. (2012). Social role theory. In P. A. M. Van Lange, A. W. Kruglanski, & E. T. Higgins (Eds.), Handbook of theories of social psychology (pp. 458–476). Sage Publications Ltd.
Ersoy, E. (2009). Cinsiyet kültürü içerisinde kadın ve erkek kimliği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 209-215.
Ertaylan, A. (2018). Fromm’un yabancılaşma kuramı perspektifinden Haneke sinemasındaki yabancılaşmış karakterlerin analizi: ‘7 Kıta’. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(77), 123-141. doi:10.16992/ASOS.14045
Fromm, E. (1955). The Sane Scoeity. Rinehart & Company.
Gencer Çelik, G. (2023). Örgüt ikliminin işe yabancılaşmaya etkisi: Beyaz yakalı çalışanlar açısından bir inceleme. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 158-172.
George, D. ve Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step By Step: A Simple Guide and Reference.
Grover, P.L. ve Smith, D.U. (1981). Academic anxiety, locus of control, and achievement in medical school. Journal of Medical Education, 56(9), 727-736.
Güğerçin, U. ve Aksay, B. (2017). Dean’in yabancılaşma ölçeğinin Türkçe uyarlaması: Geçerlilik ve güvenilirlik analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(1), 137-154. doi:10.17130/ijmeb.20173126266
Hayes, A. F. (2022). Introduction to Mediation, Moderation, and Conditional Process Analysis. Guilford Press.
Hegel, G.W.F. (1910). Phenomenology of the mind. Macmillan, New York.
Hirschfeld R.R. ve Field, H.S. (2000). Work centrality and work alienation: Distinct aspects of a general commitment to work. Journal of Organizational Behavior, 21, 789-800. doi:10.1002/1099-1379(200011)
Hirschfeld, R.R., Feild, H.S. ve Bedeian, A.G. (2000). Work alienation as an individual-difference construct for predicting workplace adjusment: A test in two samples. Journal of Applied Social Psychology, 30(9), 1880-1902. doi:10.1111/j.1559
Inwood, M. (1992). A Hegel Dictionary. Massachusetts: Blackwell Publishers.
Judge, T.A., Elez, A., Bono, J.E. ve Thoresen, C.J. (2002). Are measures of self-esteem, neuroticism, locus of control, and generalized self-efficacy indicators of a common core construct? Journal of Personality and Social Psychology, 83(3), 693-710. doi:10.1037/0022-3514.83.3.693
Kanbur, E. (2017). A research for examining work alienation through demographic characteristics. International Journal of Academic Value Studies, 3(16), 76-86.
Kanten, P. ve Ülker, F. (2014). Yönetim tarzının üretkenlik karşıtı iş davranışlarına etkisinde işe yabancılaşmanın aracılık rolü. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 16-40.
Karakaş, B. (2015). 20-65 yaş arası kadınlarda denetim odağı ve öz-yeterlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Uygulamalı Psikoloji Yüksek Lisans Programı, İstanbul.
Karkoulian, S., Srour, J. ve Sinan, T. (2016). A gender perspective on work-life balance, perceived stress, and locus of control. Journal of Business Research, 69(11), 4918-4923. doi:10.1016/j.jbusres.2016.04.053
Keleş ve Cemaloğlu (2021). Pandemi sürecinde çalışanların işe yabancılaşmaya ilişkin algıları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(1), 53-83.
Kiraz, S. (2011). Yabancılaşma sorunu ve Hegel (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı, İstanbul.
Kiraz, S. (2011). Yabancılaşmanın kökeni üstüne. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 147-169.
Kniffin, K. M., Narayanan, J., Anseel, F., Antonakis, J., Ashford, S. P., Bakker, A. B., Bamberger, P., Bapuji, H., Bhave, D. P., Choi, V. K., Creary, S. J., Demerouti, E., Flynn, F. J., Gelfand, M. J., Greer, L. L., Johns, G., Kesebir, S., Klein, P. G., Lee, S. Y., Ozcelik, H., … Vugt, M. V. (2021). COVID-19 and the workplace: Implications, issues, and insights for future research and action. The American Psychologist, 76(1), 63–77. doi:10.1037/amp0000716
Koçel, T. (2018). İşletme Yöneticiliği (Genişletilmiş 18. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayın.
Korabik, K. (1990). Androgyny and leadership style. Journal of Business Ethics, 9(4), 283-292.
Kozhina, A. A. ve Vinokurov, L. V. (2020). Work alienation during COVID-19: Main factors and conditions (An example of university professors). Psychology in Russia: State of the Art, 13(4), 106, 118.
Küçükkaragöz, H. (1998). İlkokul öğretmenlerinde kontrol odağı ve öğrencilerin kontrol odağı oluşumuna etkileri (Yayınlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Ünivesitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Lee-Kelley, L. (2006). Locus of control and attitudes to working in virtual teams. International Journal of Project Management, 24(3), 234-243. doi:10.1016/j.ijproman.2006.01.003
Lukacs, G. (2008). ‘Tinin Fenomenolojisi’nin merkezindeki felsefi kavram olarak entausserung (dışsallaşma). Baykuş Felsefe Yazıları Dergisi, 2, 127-161.
Madlock, P.E. ve Martin, M.M. (2012). What should be done with equity theory? New approaches to the study of fairness in social relationships. Advances in Theory and Research, 27-55.
Marx, K. (1844). Economic & Philosophic Manuscripts of 1844. Moscow: Progress Publishers.
Mottaz, C. J. (1981). Some determinants of work alienation. The Sociological Quarterly 22, 515-529.
Nair, N. ve Vohra, N. (2010). An exploration of factors predicting work alienation of knowledge workers. Management Decision, 48(4), 600-615. doi:10.1108/00251741011041373
Nayak, R.D. (2013). Impact of meditation on alienation and locus of control of IT professionals. International Journal of Humanities and Social Science Invention, 2(2), 15-17.
Nunnally, J.C. (1978). An overview of psychological measurement. Clinical Diagnosis of Mental Disorders, 97-146.
Onay, M. (2009). Algılanan cinsiyet ayrımcılığının sonuçları ve konuyla ilgili ampirik bir araştırma. Ege Akademik Bakış, 4, 1102-1105.
Organ, D.W. ve Greene, C.N. (1974). Role ambiguity, locus of control and work satisfaction. Journal of American Academy of Business, 10, 163-169.
Otto, L.B. ve Featherman, D.L. (1975). Social structural and psychological antecedents of self-estrangement and powerlessness. American Sociological Review, 40, 701-719.
Özbek, M.F. (2011). Örgüt içerisindeki güven ve işe yabancılaşma ilişkisinde örgüte uyum sağlamanın aracı rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 231-248.
Phares, J.E. (1957). Expectancy changes in skill and chance situations. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 54(3), 339-342.
Phares, J.E. (1976). Locus of Control in Personality. General Learning Press: New Jersey.
Rotter, J.B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs: General and Applied, 80, 1, 1-28.
Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. ve Müller, H. (2003). Evaluatinf the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
Schwebel, A.I. ve Kaemmerer, W.F. (1977). Smoking, alienation, and locus of control factors. Journal of Death and Dying, 8(3), 239-246. doi:10.2190/ccmw-b9bt-5d1h-m5ke
Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sociological Review, 24, 783-791.
Seeman, M. (1967). Powerlessness and knowledge: A comparative study of alienation and learning. Sociometry, 30(2), 105–123. doi:10.2307/2786221
Serin, N.B. ve Derin, R. (2008). İlköğretim öğrencilerinin kişilerarası problem çözme becerisi algıları ve denetim odağı düzeylerini etkileyen faktörler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-18.
Shantz, A., Alfes, K. ve Truss, K. (2014). Alienation from work: Marxist ideologies and twenty-first-century practice. The International Journal of Human Resources Management, 25, 2529-2550.
Shantz, A., Alfes, K., Bailey, C. ve Soane, E. (2015). Drivers and outcomes of work alienation: Reviving a concept. Journal of Management Inquiry, 24(4), 382-393.
Shepard, J.M. (1977). Technology, alienation, and job satisfaction. Annual Review of Sociology, 3, 1-21. doi:10.1146/annurev.so.03.080177.000245
Sherman, A.C. (1997). Gender differences in the locus of control construct. Psychology and Health, 12, 239-248. doi:10.1080/08870449708407402
Shockley, K.M., Clark, M.A., Dodd, H. ve King, E. B. (2021). Work-family strategies during COVID-19: Examining gender dynamics among dual-earner couples with young children. The Journal of Applied Psychology, 106(1), 15–28. doi:10.1037/apl0000857
Smyth, L. (2018). Social roles and alienation: Breastfeeding promotion and early motherhood. Current Sociology, 1-18. doi:10.1177/0011392118807512
Solmuş, T. (2004). İş yaşamı, denetim odağı ve beş faktör kişilik modeli. Türk Psikoloji Bülteni, 40-49.
Spector, P.E. (1982). Behavior in organizations as a function of employee locus of control. Psychological Bulletin, 91, 482-497.
Spector, P.E. ve O’Connell, B.J. (1994). The contribution of personality traits, negative affectivity, locus of control and type A to the subsequent reports of job stressors and job strains. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 67, 1-11.
Şirin, E.F. (2010). Beden eğitimi öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(4), 164-177.
Tabak, E., Erkuş, A. ve Meydan, C.H. (2010). Denetim odağı ve yenilikçi birey davranışları arasındaki ilişkiler: Belirsizliğe tolerans ve risk almanın aracılık etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 159-176.
Terzi, A.R. (2011). Denetim odağı ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Education and Science, 36(162), 3-15.
Turgut, T. ve Kalafatoğlu, A.G.Y. (2016). Algılanan örgütsel adaletin öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine etkisi. Bartın University Journal of Faculty of Education, 5(2), 459-477.
Ulusoy, H. (1988). Sanayi örgütü işçileri ve işe yabancılaşma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Araştırma Dergisi, 32, 77-84.
Uysaler, A. (2010). Örgütsel yabancılaşmanın örgütsel bağlılık, iş tatmini ve işten ayrılma eğilimi ile bağlantısı ve yabancılaşma yönetimi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Gebze.
Yalçın, Ö. ve Dönmez, A. (2017). Sosyal psikolojik açıdan yabancılaşma: Dean’in yabancılaşma ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 150-175.
Yayla, A. (1993). Özgürlük Yolu, Hayek’in Sosyal Teorisi. Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları.
Yıldız, S. ve Alıcı, D. (2019). Akademisyenliğe yabancılaşma ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yükseköğretim Dergisi, 9(1), 49-58.
