dc.description.abstract | ALTUNBAŞ, Zuhal, British Experts Employed in Türkiye and Their Contribution to
Turkish Modernization (1924-1975), Ph. D. Dissertation, Ankara, 2023.
In this study, the areas of employment of the British who were employed between 1924
and 1975, their employment durations, types of employment, and their contribution to the
modernization process of Türkiye were discussed using the prosopography method. It is
the first postgraduate dissertation on the employment of the British and their contributions
to Turkish modernization in the Republican era. In the first chapter of the study, the
resources reached as a result of web and literature searches in libraries were used. In the
sections related to the British experts, which is the main subject of the study, the decrees
determined in the relevant funds of the Republic Archive of the Presidency of the State
Archives, the web searches about the British experts identified in these decrees, and the
information obtained in the articles and works were used. In the first chapter, examples
of non-Western modernization were examined. Modernization and modernization studies
in Russia, Egypt, Ottoman, Iran, Japan, and Afghanistan, especially those focusing on
modernization due to foreign experts' employment, were emphasized. Turkish-British
relations, starting from the first British diplomat's arrival into the Sublime Porte and the
subsequent developments, were discussed through domestic and foreign sources.
Turkish-British relations during the National Struggle and Turkish-British relations in the
Republican period were examined. In the second chapter, general evaluations of the
employment laws of British experts, their wages and employment areas and their
contributions to Turkish modernization were examined by compiling the information of
British experts employed in the field of education. In the third chapter, the contributions
of British experts employed in the field of industry to Turkish modernization due to their
employment in various industrial establishments and factories, Karabük Iron-Steel
Factory, and Construction and mining areas are examined within the axis of Turkish-
British relations. The data obtained about the British experts employed in the military
field and the contribution of the British to Turkish modernization in the military field
were analyzed in terms of Turkish-British diplomatic relations. Categorized as
vii
"Employed in Other Fields," British experts' contributions to Turkish modernization in
health, archeology, maritime, central organizations of ministries, telephone-telegraph,
and agriculture were examined. In this study, the decrees identified in the relevant funds
of the Presidency of State Archives Republic Archive and the internet searches made
about the British experts identified in these decrees, and as a result of the literature
reviews, the employment areas, employment periods, employment institutions, wages,
academic titles were recorded in tables. The statistics of comparisons under various
headings in all fields were shown in tables and graphs. Beginning with the second chapter,
the memoirs of the British experts were used to examine their employment in Türkiye
and their contributions. The British experts, assigned to their respective institutions in line
with the modernization goals of the Republic of Türkiye, have contributed to the growth
of local experts in modern Türkiye and the establishment of institutions, particularly
utilizing their expertise. In the education sector, where the most significant amount of
British experts were employed, numerous linguists have been employed, especially
following the replacement of French with English in the state. It is understood that these
experts have significantly shaped Türkiye's foreign language teaching strategy over the
years. In addition, many competent individuals from various fields have contributed to
the Turkish education sector by establishing new departments and progressing in their
areas of expertise. The field of fine arts, which had yet to show much development due
to socio-cultural factors, has particularly benefited from the contribution of British
experts in training locally and internationally qualified specialists, especially in
conservatories and ballet. In the industrial sector, their involvement in the construction
and operation of the Karabük Iron-Steel Factory reveals their complete responsibility in
ensuring the training of competent local experts. The employment of British experts in
the Ottoman Navy transitioned to the Air Force during the Republic era, where they
contributed to military training, discipline, and defense during World War II.
Observations indicate that relationships and employment have evolved alongside the
historical changes in the process. | tr_TR |
dc.description.ozet | ALTUNBAŞ, Zuhal, Türkiye’de İstihdam Edilen İngiliz Uzmanlar ve Türk
Modernleşmesine Katkıları (1924-1975), Doktora Tezi, Ankara, 2023.
Bu çalışmada 1924-1975 yılları arasında Türkiye’de istihdam edilen İngilizlerin istihdam
edildikleri alanlar istihdam süreleri, istihdam türleri ve Türkiye’nin modernleşme
sürecine sundukları katkıları ele alınmıştır. Çalışma bir prosopografi çalışmasıdır.
Cumhuriyet döneminde müstakil olarak İngilizlerin istihdamı ve Türk modernleşmesine
sundukları katkıları konusunda yapılan ilk lisansüstü tez çalışmasıdır. Çalışmanın I.
bölümünde internet taramaları ve kütüphanelerde yapılan literatür taramaları sonucu
ulaşılan kaynaklardan faydalanılmıştır. Çalışmanın asıl konusunu oluşturan İngiliz
uzmanlarla ilgili bölümlerde Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi’nin ilgili
fonlarında tespit edilen kararnameler ve bu kararnamelerde tespit edilen İngiliz uzmanlar
hakkında yapılan internet ve literatür taramaları sonucunda makale ve eserlerde yer alan
bilgiler kullanılmıştır. Birinci bölümde Batı dışı modernleşme örnekleri incelenmiştir. Bu
kapsamda Rusya, Mısır, Osmanlı, İran, Japonya ve Afganistan’da modernleşme ve
dinamikleri, sürdürülen modernleşme çalışmaları ve özellikle yabancı uzman istihdamı
dolayısı ile modernleşme konusu üzerinde durulmuştur. Ayrıca bu bölümde Türk-İngiliz
ilişkileri Osmanlı Devleti döneminde ilk İngiliz diplomatın İstanbul’a gelmesi ile
başlayan ilişkiler ve sonrasındaki gelişmeler yerli ve yabancı kaynaklardan faydalanarak
ele alınmıştır. Millî Mücadele ve Cumhuriyet dönemi Türk-İngiliz ilişkileri incelenmiştir.
İkinci bölümde İngiliz uzmanların istihdamları ile ilgili kanunlar, aldıkları ücretler ve
istihdam alanları ile ilgili genel değerlendirmeler yapılarak eğitim ve sanat alanında
istihdam edilen İngiliz uzmanlara ait bilgiler derlenerek Türk modernleşmesine katkıları
incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise sanayi ve askeri alanlarda istihdam edilen İngiliz
uzmanların çeşitli sanayi kuruluşları ve fabrikalarda, Karabük Demir-Çelik Fabrikasında
ve inşaatında, madencilik, askeri alanda istihdam edilen İngilizler hakkında elde edilen
verilerle İngilizlerin bu alanlarda Türk modernleşmesine yaptıkları katkıları İngiliz -Türk
siyasi ilişkileri ekseninde anlamlandırarak incelenmiştir. Yine üçüncü bölümde, “Diğer
Alanlarda İstihdam Edilen Uzmanlar” başlığı altında sağlık, arkeoloji, denizcilik,
bakanlıkların merkezi teşkilatları, telefon-telgraf ve ziraat alanlarındaki İngiliz
v
uzmanların istihdamları ve Türk modernleşmesine katkıları incelenmiştir. Çalışmada
Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi ve ATESE II. Dünya Savaşı
Katoloğu’nun ilgili fonlarında tespit edilen kararnameler ve bu kararnamelerde tespit
edilen İngiliz uzmanlar hakkında yapılan internet ve literatür taramaları sonucunda
uzmanlara ait istihdam alanları, istihdam süreleri, istihdam edildikleri kurumlar, aldıkları
ücretler, akademik ünvanlar gibi bilgiler tablolara işlenmiş ve çeşitli grafikler
oluşturulmuştur. Ayrıca özellikle ikinci bölümden itibaren İngiliz uzmanlara ait
rastlanılan hatıratlardan faydalanılarak uzmanların gözünden de Türkiye’deki
istihdamları ve sundukları katkılar incelenmiştir. İstihdam edilen uzmanlar Türkiye
Cumhuriyeti Devleti’nin modernleşme hedeflerine uygun olarak görevlendirildikleri
kurumlarda bilgi birikimleri ile özellikle modern Türkiye’nin işbilir insanlarını yetiştirme
ve kurumların oluşturulması konularında katkı sunmuşlardır. Sayı bakımından en büyük
istihdam eğitim alanında gerçekleşmiştir. Özellikle ülkedeki yabancı dil öğretiminde
İngilizcenin, Fransızcanın yerini alması ile birlikte çok sayıda dil bilimci bu alanda
kendine yer bulmuştur. Türkiye’nin yabancı dil öğretimi konusundaki izlediği eğitim
stratejisini uzun yıllar bu uzmanların şekillendirdiği anlaşılmıştır. Bunun yanında eğitim
alanında başka alanlardan birçok yetkin kişinin istihdam edildikleri yerlerde kendi
yeterlilikleri doğrultusunda yeni kürsüler kurmak ve alanlarında ilerleme kaydetmek gibi
katkılar sunmuşlardır. Sosyokültürel yapının da büyük etkisiyle çok fazla gelişim
gösterememiş bir alan olan güzel sanatlar alanı özellikle konservatuvar ve bale alanında
yerli ve dünya standartlarında uzmanların yetişmesinde İngiliz uzmanların katkısı
büyüktür. Sanayi alanında özellikle Karabük Demir-Çelik Fabrikasının inşaatı ve
fabrikanın işletilmesinde yer alarak, yeterli sayıda yerli işbilir insan yetiştirme konusunda
tamamen sorumlu oldukları görülmüştür. Osmanlı Devleti döneminde deniz
kuvvetlerinde gerçekleşen İngiliz uzman istihdamının Cumhuriyet dönemiyle beraber
hava kuvvetlerine kaydığı ve askeri alanda talim terbiye ve II. Dünya Savaşı zamanında
savunma konusunda katkı sunmuşlardır. Tarihsel süreçte gerçekleşen değişimlerle
ilişkilerin aynı zamanda istihdamların da evrildiği gözlemlenmiştir. | tr_TR |