Özet
In 1845, a porcelain factory was built in Incirkoy, located in Beykoz region, by Ahmed Fethi Pasha, a statesman originally from Rhodes. This factory is the first industrial-scale attempt at porcelain manufacturing in the 19th century in the Ottoman Empire, which had produced many examples of ceramics and tiles throughout the previous centuries.
With the industrialisation movement starting in the 19th century, many industrial facilities were formed within the Ottoman Empire aimed at increasing local production capacity by bringing in machines and foreign experts from Europe. As a result of these attempts, Beykoz became an industrial zone, due to its geographical advantages, with the majority of factories built in this region.
‘Eser-i Istanbul’ stamped porcelain production that started in this region was the first step in a transition in Ottoman material culture from ceramics to porcelain. From the archive documents analysed in the thesis study, it appears that the porcelain factory referred to as Beykoz Plate Factory or Incirkoy Factory is the same factory as the Beykoz Tile and Crystal Factory, known to be built by Ahmed Fethi Pasha. The contemporaneous written and visual sources reveal that porcelain and glass material, which in the past had developed simultaneously in the Ottoman Empire, were being manufactured in this factory together.
This study, which analyses and evaluates the material, technique, form and decoration of porcelains from various museum inventories which can be identified as bearing the ‘Eser-i Istanbul’ stamp, aims to be a source on the development of porcelain material, the years of manufacture, operation of the factory and the qualification of the pieces.
Künye
Adıgüzel, H. (2017). In Search of Diplomatic Gifts on a Group of 18th Century Polish Porcelain in the Topkapı Palace Collection [Topkapı Sarayı Koleksiyonu 18. Yüzyıl Polonya Porselenleri Üzerine Diplomatik Hediye Arayışı]. Art of the Orient, 166-179.
Akay, T. ve Subay, S. (2021). Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve Teknoloji Transferi: Beykoz
Fabrikaları Örneği. H. Yurdakul (Ed.) Beykoz 2020 Sempozyumu Tebliğler Kitabı
(s. 311-337). İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları.
Allom, T. (2017). İstanbul Manzaraları: Rumeli’de ve Batı Anadolu’da Gezintilerle (Ş.
Türkömer, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (1840).
Alpözen, G. (1993). Ay Yıldızlı Tabaklar. Antik Dekor, 20, 42-47.
Altay, S. C. A. (2015). Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu Üretimi Art Nouveau Eserler. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Altındağ, Ü. ve Bayraktar, N. (1987). Topkapı Sarayı Müzesi Tahrir Komisyonu Çalışmaları 1. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık 2 (s. 7-61). İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü ve Topkapı Sarayı Müzesini Sevenler Derneği.
Altındağ, Ü. ve Bayraktar, N. (1988). Topkapı Sarayı Müzesi Tahrir Komisyonu Çalışmaları 2. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık 3 (s. 23-61). İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü ve Topkapı Sarayı Müzesini Sevenler Derneği.
Altın, A. (t.y.). Osmanlı’da Çini Seramik Öyküsü. İstanbul: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası.
Altun, A., Carswell, J. ve Öney, G. (1991). Türk Çini ve Seramikleri. İstanbul: Sadberk Hanım Müzesi.
Anonim. (1851). Official Descriptive and Illustrated Catalogue of the Great Exhibition 1851. London: Spicer Brothers.
Anonim. (1863). L’exposition Nationale Constantinople.
Arcasoy, A. (1982). Seramiğin Tanımı ve Porselene Geçiş. Antika, 29, 16-26.
Arcasoy, A. (1983). Seramik Teknolojisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
Arcasoy, A. (1998). Fransa’da Kralların ve İmparatorların En Pahalı Uğraşları Sèvres ve Paris Porselenleri. Antik Dekor, 59, 72-91.
Arcasoy, A. (2000). Meissen Porselenleri. Antik Dekor, 58, 106-117.
Arcasoy, A. (2000). Saksonya Kralları’nın Prestij ve Gururu Meissen Porselenleri. Antik Dekor, 58.
Arcasoy, A. (2000). Sèvres ve Paris Porselenleri. Antik Dekor, 59, 72-91.
Arcasoy, A. (2001). Saray Salonlarını Donatan Çok Özel Eşyalar: Porselen Süslemeli Mobilyalar. Antik Dekor, 111, 92-101.
Arnold, K. P. ve Diefenbach, V. (1989). Meissener Blaumalerei Aus Drei Jahrhunderten. Münih: Prestel.
Artan, T. (2011). 18th Century Ottoman Princesses As Collectors: Chinese and European Porcelains in the Topkapı Palace Museum [Koleksiyoner Olarak 18.yy Osmanlı Prensesleri: Topkapı Sarayı Müzesindeki Çin ve Avrupa Porselenleri]. Ars Orientalis, 39, 113-146.
Arslan Sevin, N. (2006). Gravürlerde Yaşayan Osmanlı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Aslanapa, O. (1965). Anadoluda Türk Çini ve Keramik Sanatı. İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Atasoy, N. ve Raby, J. (1989). İznik Seramikleri. İstanbul: Türk Ekonomi Bankası Yayınları.
Battie, D. (1990). Sotheby’s Concise Encyclopedia of Porcelain. Londra: Conran Octopus Ltd.
Batur, A. ve Batur, S. (Eylül 1981). İstanbul’da 19.Yüzyıl Sanayi Yapılarından Fabrika-i Hümayunlar [Bildiri]. İTÜ I. Uluslararası Türk–İslam Bilim Teknoloji Tarihi Kongresi, İstanbul.
Baykal, B. (2000). Osmanlı Porselen Sanatı. Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Bayraktar, N. (1982). İstanbul Cam ve Porselenleri. İstanbul: Yapı ve Kredi Bankası Kültür ve Sanat Hizmetleri.
Bayraktar, N. (1990). Çini Fabrika-i Hümayunu Mamulâtı Ay-Yıldız Damgalı Porselenler Yıldız Porselenleri, Antik Dekor, 6, 52-56.
Bayraktar, N. (1998). Yıldız Porselenleri. Ö. Küçükerman, N. Bayraktar ve S. Karakaşlı (Haz.) Milli Saraylar Koleksiyonu’nda Yıldız Porseleni. (s. 22-35). Ankara: TBMM Basımevi.
Bayram, S. (1984). Yıldız Çini Fabrikasına Ait Birkaç Vesika. G. Renda (Haz.) Suut Kemal Yetkin’e Armağan (s. 101-105). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Bayramoğlu, F. (1974). Türk Cam Sanatı ve Beykoz İşleri. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Bayramoğlu, F. (1976). Turkish Glass Art and Beykoz-ware. İstanbul: İstanbul Matbaası.
Bayramoğlu, F. (1987). 1640 Tarihli Es’ar Defteri Cam Eşyanın Adları ve Fiatları. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 43, 513-523.
Bilgi, H. (2009). Ateşin Oyunu. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı.
Buluş, A. (2000). Osmanlı Tekstil Sanayii Hereke Fabrikası. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Cameron, E. (1986). Encylopedia of Pottery & Porcelain: 1800-1960. Londra: Cameron Books.
Carroll, L. (1999). Could’ve Been a Contender: The Making and Breaking of "China" in the Ottoman Empire [Rakip Olabilirdi: Osmanlı İmparatorluğu’nda Seramiğin Üretimi ve Kırılışı]. International Journal of Historical Archaeology, 3(3), 177-190.
Clark, E. (1992). Osmanlı Sanayi Devrimi. E. İhsanoğlu (Haz.). Osmanlılar ve Batı Teknolojisi Yeni Araştırmalar Yeni Görüşler (s. 37-52). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Cosentino, P. (1996). The Encyclopedia of Pottery Techniques. Londra: Headline Book Publishing.
Coşansel, D. (2005). Dolmabahçe Sarayı’nın Porselenleri. Antik Dekor, 90, 76-82.
Coşansel, D. (2006). 19. Yüzyıl Osmanlı Saraylarında Fransız ve Yıldız Porselenleri. TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayını, 3, 133-144.
Çavdar, T. (1970). Osmanlıların Yarı Sömürge Oluşu. İstanbul: Ant Yayınları.
Damlıbağ, F. (2011). Osmanlı Devleti’nde Porselen ve Çini Fabrikaları. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Damlıbağ, F. (2015). Hamidiye Kağıt Fabrikası. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 37, 19-60.
Dawson, A. (1994). A Catalogue of French Porcelain In the British Museum. Londra: British Museum.
Ducret, S. (1962). German Porcelain and Faience. Londra: Oldbourne Press.
Ducret, S. (1971). Meißner Porzellan. Würzburg: Klinkhardt & Biermann,
Braunschweig.
Delibaş, S. (1988). Behice Sultan’ın Çeyizi ve Muhallefatı. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık 3 (s. 63-101). İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü.
Erdal, İ. (2020). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Yabancı İşçi ve Uzman İstihdamı Politikası: Hereke Kumaş Fabrikası Örneği. Tarih Araştırmaları Dergisi, 39 (67), 611-624.
Erdoğdu, A. (2001). The Place of Chinese Porcelains in Ottoman Daily Life. A. Üçok (Ed.). Chinese Treasures in İstanbul (s. 104-129). İstanbul: The Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Turkey.
Gedük, S. (2014). Topkapı Sarayı Müzesi Çin Porselenleri Koleksiyonu Üzerinde Yapılan Osmanlı Süslemleri ve Onarımları. Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Geiger, M. C. (2008). The Arnhold Collection of Meissen Porcelain 1710-50, New York: The Frick Collection.
Geleş, F. (2004). Eser-i İstanbul. İSMEK El Sanatları Dergisi, 1 (1), 120-122.
Genim, M. S. (2012). Konstantiniyye’den İstanbul’a XIX. Yüzyıl Ortalarından XX. Yüzyıla Boğaziçi’nin Anadolu Yakası Fotoğrafları-Cilt III-IV. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Yayınları.
Genim, M. S. (2013). Konstantiniyye’den İstanbul’a XIX. Yüzyıl Ortalarından XX. Yüzyıla Boğaziçi’nin Rumeli Yakası Fotoğrafları-Cilt I-II. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Yayınları.
Germaner, S. (1991). Osmanlı İmparatorluğu’nun Uluslararası Sergilere Katılımı ve Kültürel Sonuçları. Tarih ve Toplum Dergisi, 95, 34.
Göçmen, M. (Nisan 2000). Osmanlı Arşivlerinin Işığında Yıldız Çini ve Hereke Halı Fabrikaları Ürünlerinin Batı Saraylarına Girmesi [Bildiri]. Süleyman Demirel Üniversitesi Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu, İstanbul.
Göney, S. (2020). Beykoz ve Çevresiyle İlgili Bazı Tespitler. Ş. Memiş (Ed.). Beykoz 2019 Sempozyumu Tebliğler Kitabı (s. 15-38). İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları.
Gray, B. (1952). Early Chinese Pottery and Porcelain. New York: Pitman Publishing Corporation.
Gwilt, J. (2009). French Porcelain for English Palaces Sèvres from the Royal Collection. London: Royal Collection Enterprises Ltd.
Hildyard, R. (2009). European Ceramics. London: V&A Publishing.
Honey, W. B. (1946). Dresden China. New York: Fort Orange Press.
Hut, D. (2016). Fethi Paşa (1801-1858). İslâm Ansiklopedisi (ek-1, s. 45-451) İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
Kalyoncu, H. (2011). Topkapı Sarayı Müzesi Yıldız Porselenleri Koleksiyonu'nun Değerlendirilmesi. Doktora tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
Kalyoncu, H. (2015). Topkapı Sarayı Müzesi Yıldız Porselenleri. İstanbul: Cinius Yayınları.
Kalyoncu, H. (2021). Türk Geleneksel El Sanatları. İstanbul: Cinius Yayınları.
Karatepe, İ. (2001). Asker Ressamlar Kataloğu. İstanbul: Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı.
Kaya, Ş. (2014). Arşiv Belgeleri Işığında İstanbul’da Porselen Üretimi Girişimleri. M. Sariyannis (Ed.). 20. CIEPO Symposium Rethymno: 27 June-01 July 2012 (s. 70-83). Girit.
Kaya, Ş. (2018). The First Porcelain Factory of the Ottoman Empire: The Beykoz Porcelain Factory [Osmanlı İmparatorluğu’nun İlk Porselen Fabrikası: Beykoz Porselen Fabrikası]. M. Bernardini ve A. Taddei (Ed.). 15th International Congress of Turkish Art (16-18 September 2015, Venice (s. 411-426). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Kayalı, F. (1995). Zirvedeki Porselen Sèvres. Antik Dekor, 29, 70-72.
Kayalı, F. (1997). Büyülü Şehrin Porselene Damgası Paris Porselen. Antik Dekor, 39, 154-156.
Keribar, İ. (1992). Osmanlı Saraylarına Özel Meissen ve Viyana Porselenleri. Antik Dekor, 14, 68-71.
Keribar, İ. (2002). Osmanlı Saraylarında Viyana ve Meissen Porselenleri. Collection, 6, 40-43.
Kocabaş, H. (1941). Porselencilik Tarihi. Bursa: Bursa Yeni Basımevi.
Krahl, R. (1986). The Chinese Ceramics in the Topkapı Sarayı Museum. İstanbul. Londra: Sotheby’s Publications.
Kurt, M., Çakır, B. ve Demir, K. (2016). Türkiye’de Modern Yönetimin Erken Dönemleri: Geç-Osmanlı Döneminde Fabrikalar, Sanayi Mektepleri ve Yabancı Uzmanlar. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 45 (özel sayı), 154-165.
Kut, G. (2010). Osmanlı Saray Düğünlerinin Ziyafet Sofraları. Yemek ve Kültür, 19, 75-94.
Küçükerman, Ö. (1987). Dünya Saraylarının Prestij Teknolojisi: Porselen Sanatı ve Yıldız Çini Fabrikası. İstanbul: Sümerbank Yayını.
Küçükerman, Ö. (1988). Geleneksel Türk Dericilik Sanayii ve Beykoz Fabrikası-Boğaziçi’nde Başlatılan Sanayi. İstanbul: Sümerbank Yayını
Küçükerman, Ö. (1998). Türk Sanayi ve Tasarım Tarihi İçinde Yıldız Çini Fabrika-i Hümâyûnu ve TBMM Milli Saraylar Koleksiyonu’ndaki Eserler. Ö. Küçükerman, N. Bayraktar ve S. Karakaşlı (Haz.) Milli Saraylar Koleksiyonu’nda Yıldız Porseleni. (s. 10-21). Ankara: TBMM Basımevi.
Küçükerman, Ö. (2002). 200 Yıllık Boğaziçi Camcılık Mirası İçinde “Beykoz” Camları. İstanbul: Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Yayını.
Küçükerman, Ö. (2002). 1855 Paris Güzel Sanatlar Sergisi ve Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Yansımaları. Antik Dekor, 69, 74-82.
Küçükerman, Ö. (2005). Tanzimat Dönemi Devlet Adamlarından Fethi Ahmet Paşa ve Türk Cam Sanayiinin Gelişimine Katkıları. O. Belli ve B. Barış Kurtel (Ed.). Sinan Genim’e 60. Yaşına Armağan Makaleler (s. 458-481). İstanbul: MAS Matbaacılık A.Ş.
Küçükerman, Ö. (2020). Geleneksel Türk Dericilik Sanayisinden Sanayi Devrimi’ne Geçişin Boğaziçi’ndeki Temsilcisi Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası. İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları.
Küçükerman, Ö. ve Yücel, İ. (1993). Milli Saraylardaki Cam Eserlerin 19. Yüzyılda Türk Cam Sanayiinin Gelişimine Etkileri ve Ahmet Fethi Paşa. T. İnce (Haz.). Milli Saraylar 1993. (s. 20-39). Ankara: TBMM Basım Evi.
Lane, A. (1971). Later Islamic Pottery: Persia, Syria, Egypt, Turkey [Geç Dönem İslami Kaplar: İran, Suriye, Mısır, Türkiye]. Londra: Faber and Faber.
MacFarlane, C. (1850). Turkey and Its Destiny. (c.2). London: W. Clowes and Sons.
Mann, J. A. (2016). The Power of Porcelain: Authority and Landscape in Early Modern Cyprus [Porselinin Gücü: Erken Modern Kıbrısta Yetki ve Peyzaj]. Yüksek lisans tezi, Doğu Karolina Üniversitesi, Doğu Karolina.
Marton, V. (2008). European Porcelain from the Marton Museum Collection. London: Crotain Embassy.
Masaracı, Y. (2002). Şehir Müzesindeki Eyüp İmalatı Eserler. Tarihi Kültürü ve Sanatıyla Eyüpsultan Sempozyumu V Tebliğler (s. 112-115). İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları.
Maser, E. A. (1985). The European Imitators and Their Wares. J.Carswell (Ed.). Blue and White: Chinese Porcelain and its Impact on the Western World [Mavi ve Beyaz: Çin Porselenleri ve Batı Dünyasına Etkisi] (s. 37-42). Chicago: Chicago University.
Mert, T. (2015). Beykoz Mum Fabrikası. E. Gürsoy Naskali (Ed.). Mum Kitabı (s. 101-113). İstanbul: Kitabevi.
Müller-Wiener, W. (1992). 15-19.Yüzyılları Arasında İstanbul’da İmalathane ve Fabrikalar. E. İhsanoğlu (Haz.). Osmanlılar ve Batı Teknolojisi Yeni Araştırmalar Yeni Görüşler (s. 53-120). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Osmanlı Sarayında Avrupa Porselenleri. İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi. (24 Mayıs-28 Ağustos 2005).
Öney, G. (2003). Çini ve Seramik. H. İnalcık ve G. Renda (Haz). Osmanlı Uygarlığı 2. (s. 699-733). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
Önsoy, R. (1983). Osmanlı İmparatorluğu’nun Katıldığı İlk Uluslararası Sergiler ve Sergi-i Umumi-i Osmani (1863 İstanbul Sergisi). Belleten, XLVII, 195-235.
Önsoy, R. (1984). Tanzimat Dönemi Sanayileşme Politikası (1839-1876). Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 02.02.1984, 5-12.
Öz, T. (1949). Ahmet Fethi Paşa ve Müzeler. Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, 5, 1-15.
Özkul Fındık, N. (2007). Son Dönem Osmanlı Cam İmalatı Sektörünün Oluşumu ve Avrupa Etkisi. Dini Araştırmalar, 10 (28), 163-189.
Pala, İ. (2010). Osmanlı Dönemi’nde Saray Mutfağında Kullanılan Pişmiş Toprak Sunum Kaplarının Form Özellikleri. Sanatta yeterlilik tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
Pardoe, J. (2021). Sultanlar Şehri İstanbul (M. B. Büyükkal, Çev.). İstanbul: Türkiye İş
Bankası Kültür Yayınları. (1837).
Pazı, M. (1984). Topkapı Sarayı Müzesi’nde Avrupa Porselenleri Koleksiyonu. Kemal Çığ’a Armağan. (s. 165-174). İstanbul.
Pektaş, N. (1954). Türk Porselenciliği. İstanbul.
Pera Müzesi. (2009). Victoria ve Albert Müzesi’nden Dünya Seramiğinin Başyapıtları/Masterpieces of World Ceramics from the Victoria and Albert Museum. İstanbul: Pera Müzesi Yayını.
Préaud, T., Bezut, K., d’Albis, A., Dahlberg, L., Lajoix, A., Millasseau, S. ve diğerleri. (1998). The Sèvres Porcelain Manufactory: Alexandre Brogniart and the Triumph of Art and Industry, 1800-1847. New Haven ve Londra: Yale University Press.
Raby, J. ve Yücel, Ü. (1986). The Archival Documentation, Chinese Ceramics In the Topkapı Saray Museum Istanbul-A Complete Catalogue [Arşiv Belgeleri, İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi’ndeki Çin Porselenleri-Tam Katalog]. Londra: Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü İştirakı ile Sotheby’s Yayınları.
Renda, G. (2003). Resim ve Heykel. H. İnalcık ve G. Renda (Haz). Osmanlı Uygarlığı 2 (s. 933-967). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
Reynolds, D. (1989). Worcester Porcelain: 1751-1783. Oxford: Phaidon-Christie’s
Limited.
Röntgen, R. E. (1996). The Book of Meissen. Pensilvanya: Schiffer Publishing Ltd.
Quataert, D. (1999). Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü (T. Güney, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. (1993).
Sakaoğlu, N. (1994). Fethi Ahmed Paşa. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (c. 3, s. 298-299). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
Samancı, Ö. (2006). 19. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfağı. Yemek ve Kültür, 4, 36-59.
Sarı, T. (2006). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sanayileşme Çerçevesinde İstanbul’daki Fabrikaların Oluşum ve Gelişimi. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Savage, G. (1969). Seventeenth and Eighteenth Century French Porcelain. Londra: The
Hamlyn Publishing Group Ltd.
Serin, S. (2009). Yıldız Çini/Porselen Fabrikası. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Sevim, S. S. (1994). Türkiye’de Başlangıcından Günümüze Porselen Dekorları. Sanatta yeterlilik tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Sinaplı, A.N., (1987). Mehmet Namık Paşa. İstanbul: Yenilik Basımevi.
Sonat, G. (1986). Sèvres Porselenleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Sonat, G. (2005). Topkapı Sarayı Müzesi'ndeki Osmanlı Zevkiyle Yapılmış Avrupa Porselenleri. Osmanlı Sarayı'nda Avrupa Porselenleri (s. 13-19). İstanbul: Sakıp SabancıMüzesi.
Sözen, M. (1998). Geleneksel Türk El Sanatları. İstanbul: Golden Horn.
Sunay, S. (2020). Bir Hanedan Damadının Yaşam Tarzı ve Standardı: Ahmed Fethi Paşa’nın Terekesi. Belleten, 84 (300), 745-788.
Şahin Tekinalp, P. (2002). Batılılaşma Dönemi Duvar Resmi. Türkler Ansiklopedisi (c. 15, s. 718-730). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Şehsuvaroğlu, H. Y. (1971). Fethi Ahmed Paşa. İstanbul Ansiklopedisi (c. X, s. 5708-5709). İstanbul.
Şişman, A. (2004). Tanzimat Döneminde Fransa’ya Gönderilen Osmanlı Öğrencileri (1839-1876). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Taşçı, H. (1996). Topkapı Sarayı’nın Eser-i İstanbul Damgalı Porselenleri. Antik Dekor, 37, 88-90.
TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı. (1998). Milli Saraylar Isıtma Araçları Koleksiyonu.İstanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı.
Temurçin, K. (2021). Beykoz (İstanbul) İlçesinde Sanayinin Gelişimi, Dağılışı ve Yapısal Özellikleri. H. Yurdakul (Ed.) Beykoz 2020 Sempozyumu Tebliğler Kitabı (s. 269-290). İstanbul: Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları.
The Marton Collection. (2005). The French Royal Porcelain Sèvres. Samobor: The Martin Collection Samobor.
Topal, M., Erdemir, E. ve Kırlı, E. (2012). Tanzimat Dönemi Sanayileşme Hareketinin Türkiye’de İşletmecilik Anlayışının Oluşumuna Etkileri Hereke Fabrikası ve Nizamnamesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 37-64.
Topuzlu, C. (2002). 80 Yıllık Hatıralarım. İstanbul: Topuzlu Yayınları.
Tufan, Ö. (Kasım/Aralık 2003). Saray’daki Eser-i İstanbul Porselenleri. Antik Dekor, 79, 92-99.
Tufan, Ö. (2005). Osmanlı Sarayı'nın Porselenleri ve Avrupa’da İmalatheneler. Osmanlı Sarayı'nda Avrupa Porselenleri (s. 21-29). İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Yayını.
Turan, G. (2009). Turkey in the Great Exhibition of 1851. Design Issues, 25 (1), 64-79.
Vainker, S. J. (1991). Chinese Pottery and Porcelain: From Prehistory to the Present. Londra: British Museum Press.
Watson, W. M. (1986). Italian Renaissance Maiolica. Londra: Scala Books Ltd.
Yarcı, G. (2015) Osmanlı’da Mum ve Beykoz İspermeçet Mumu Fabrikası. E. Gürsoy Naskali (Ed.). Mum Kitabı (s. 5-99). İstanbul: Kitabevi.
Yenişehirlioğlu, F. (1994). Eser-i İstanbul. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (c. 3, s. 200). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
Yenişehirlioğlu, F. (1995). İstanbul Tekfur Sarayı Osmanlı Dönemi Çini Fırınları ve Eyüp Çömlekçiler Mahallesi Yüzey Araştırmaları. 12.Araştırma Sonuçları Toplantısı 1994 (s. 535-549). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
Yenişehirlioğlu, F. (2003). Tekfur Sarayı Çini Fırınları Kazısı 1995-2001. K. Olşen, H. Dönmez ve F. Bayram (Haz.). 24. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt (s. 329-344). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Yenişehirlioğlu, F. (2007). Tekfur Sarayı Çinileri ve Eyüp Çömlekçiliği. G. Öney ve Z. Çobanlı (Ed.). Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (s. 349-361). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Yetişkin Kubilay, A. (2010). İstanbul Haritaları 1422-1922. İstanbul: Denizler Kitabevi.
Yetkin, Ş. (1986). Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Yıldızhan, G. (2019). Türk Devri İstanbul Çini ve Seramik Gelişimi. Karabük Üniversitesi, Karabük.
Yılmaz, G. (2008). Batılılaşma Döneminde Osmanlı Armağan Geleneğinde Porselenin Yeri. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 95-112.
