Basit öğe kaydını göster

Yeni Türk Edebiyatında Letaifname (1837-1928)

dc.contributor.advisorGökalp Alpaslan, Güzin Gonca
dc.contributor.authorAsan, Nuray
dc.date.accessioned2017-08-04T06:40:52Z
dc.date.available2017-08-04T06:40:52Z
dc.date.issued2017
dc.date.submitted2017-06-21
dc.identifier.citationASAN, Nuray. Yeni Türk Edebiyatında Letaifname (1837-1928), Doktora Tezi, Ankara, 2017.tr_TR
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11655/3853
dc.description.abstractIn this dissertation named "Genre of Letaifname in Modern Turkish Literature (1837-1928)", it is aimed to discuss the examples of letaifnames, today called humorous anecdotes, between the years 1837 and 1928 in a holistic and historical perspective and to assess the texts according to the modern humor theories. Correspondingly, anecdotes that have been published in the XIXth century and in the first quarter of the 20th century have been read and taken into daylight, structurally assessed and by this means the understanding of humor in the writing culture in XIXth century has been tried to be determined. Aim of the dissertation, its limits and methods used have been identified in the Preface; humor and anecdote genre in the context of oral-writing culture has been dwelled upon in the Introduction; characteristics of leatifname genre have been determined by examining the history of the given years and the comprehension of humor in the XIXth century. Dissertation is composed of seven main chapters. In the first chapter, letaifnames published between 1837-1928 have been introduced. In chapter two, anecdotes have been examined according to their sources; anecdotes from the oral culture as well as the adapted and translated anecdotes have been discussed. Anecdotes have been studied structurally in chapter three and classsified and studied in detail according to their themes in chapter four. In chapter five, anecdotes have been discussed according to people, in chapter six, according to place and time. In the last chapter, after the examination of the anecdotes according to humor theories, anecdotes that have been transfered from old Turkish alphabet to Latin Turkish alphabet have been presented in a table and analyzed in detail consistent with the subtitles of the dissertation. In this study, where, thirty seven letaifnames published between 1837 -1928 were examined, the attained opinions are mentioned in the Conclusion part. Accordingly, needs or agenda of the time period are the key points to identify the content of the letaifnames. Therefore, letaifnames of the XIX and XXth centuries are formed driven by considering not only political but also cultural structure and contained a message to the reader. These years when there was cultural mobility as well as some radical changes are discussed in a humorous manner in the anecdote compilations. Letaifnames play a significant role in portraying the panorama of the given time period.tr_TR
dc.description.tableofcontentsKABUL VE ONAY……………………………………………………………….....…..i BİLDİRİM……………………………………………………………………….....……ii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI……………..………….......…...iii ETİK BEYAN………………………………………………………..………...……….....……iv TEŞEKKÜR …......................…………………………………………………......….v ÖZET…………………………………………………………………………….....….vi ABSTRACT……………………………………………………………………...……ix ÖNSÖZ….........................………………………………………………………....xvii GİRİŞ: TÜRK KÜLTÜR TARİHİNDE FIKRA VE LETAİF...................................1 1. BÖLÜM: 1837-1928 YILLARINDA YAYIMLANMIŞ LETAİFNAMELERİN TANITIMI…................................…………………………………………………...14 2. BÖLÜM: KAYNAKLARINA GÖRE LETAİF.......……….……….…..………..35 2.1. Sözlü Kültürden Gelen Letaif....….………………………………....38 2.1.1. Nasreddin Hoca Latifeleri...................................................39 2.1.2. İncili Çavuş Latifeleri...........................................................47 2.1.3. Bekri Mustafa Latifeleri.......................................................51 2.2. Çeviri ve Uyarlama Letaif.....…...…………………………………….55 3. BÖLÜM: YAPISAL AÇIDAN LETAİF…..........……………………......………63 3.1. Hacmine göre Letaif....………………………………………………..63 3.1.1. Kısa Latifeler……………………………………….................65 3.1.2. Uzun Latifeler………………………………………................67 4. BÖLÜM: KONULARINA GÖRE LETAİF…................………………………..73 4.1. Meslek Letaifi..................................................................................73 4.1.1. Öğretmen, Öğrenci ve Okul Latifeleri.................................74 4.1.2. Doktor, Hasta ve Eczacı Latifeleri.......................................78 4.1.3. Hakim, Sanık ve Avukat Latifeleri.......................................84 4.1.4. Yazar, Okur ve Matbaa Latifeleri........................................87 4.1.5. Asker ve Ordu Latifeleri......................................................90 4.1.6. Sefir Latifeleri......................................................................93 4.1.7. Hizmetkâr, Cariye ve Köle Latifeleri....................................95 4.1.8. Sanatçı Latifeleri...............................................................101 4.1.9. Esnaf ve Banker Latifeleri.................................................105 4.1.10. Seyyah ve Seyahat Latifeleri..........................................110 4.1.11. Çeşitli Meslek Latifeleri...................................................112 4.2. İnançlara Dair Letaif.....................................................................117 4.2.1. İslamiyete Dair Letaif........................................................118 4.2.2. Hristiyanlığa Dair Letaif.....................................................122 4.2.3. Diğer İnançlara Dair Letaif................................................125 4.2.4. Batıl İnançlara Dair Letaif.................................................126 4.3. Toplumsal Yaşama ve İnsan İlişkilerine Dair Letaif..................127 4.3.1. İktidar, Yönetim ve Siyaset Latifeleri.................................130 4.3.2. Irk, Millet ve Azınlık Latifeleri............................................137 4.3.3. Komşuluk ve Misafirlik Latifeleri........................................144 4.3.4. Kadın-Erkek İlişkileri, Evlilik, Cinsellik ve Aile Latifeleri....150 4.3.5. Arkadaşlık Latifeleri..........................................................162 4.3.6. Tiyatro ve Eğlence Yaşamı Latifeleri................................166 4.3.7. Para ve Ticaret Latifeleri...................................................169 5. BÖLÜM: KİŞİLERE GÖRE LETAİF............................................................175 5.1. Kişi Sayısına Göre Letaif.............................................................177 5.1.1. İki Kişilik Letaif..................................................................177 5.1.2. Üç Kişilik Letaif.................................................................179 5.1.3. Çok Kişili Letaif.................................................................183 5.2. Kadın Letaifi..................................................................................186 5.3. Belirli Kimlikler Etrafında Dönen Letaif......................................195 5.4. Kusurlara Dair Letaif....................................................................208 5.4.1. Bedensel Kusurlara Dair Letaif.........................................208 5.4.1.1. Şaşı ve Görme Engelli Latifeleri..........................208 5.4.1.2. Dil Kusurları ve Kekeme Latifeleri.......................210 5.4.1.3. Kambur / Bedensel Engel Latifeleri.....................212 5.4.2. Davranış Kusurlarına Dair Letaif.......................................212 5.4.2.1. Kurnaz Latifeleri..................................................213 5.4.2.2. Obur ve Açgözlü Latifeleri...................................215 5.4.2.3. Cimri Latifeleri.....................................................216 5.4.2.4. Hırsız ve Dolandırıcı Latifeleri.............................218 5.4.2.5. Yalancı Latifeleri..................................................220 5.4.2.6. Kumarbaz Latifeleri.............................................222 5.4.2.7. Mirasyedi Latifeleri..............................................223 5.4.2.8. Sarhoş ve Esrarkeş Latifeleri..............................224 6. BÖLÜM: GEÇTİĞİ MEKÂNA VE ZAMANA GÖRE LETAİF......................230 6.1. Coğrafyaya Göre Letaif................................................................230 6.2. Zamana Göre Letaif......................................................................234 7. BÖLÜM: LETAİFNAMELERDEN HAREKETLE XIX. YÜZYILIN YAZILI GÜLMECE ANLAYIŞI.....................................................................................239 7.1. Mizah Kuramları Açısından Latifeler..........................................252 7.1.1. Üstünlük Kuramına Göre Latifeler....................................254 7.1.2. Uyuşmazlık Kuramına Göre Latifeler................................260 7.2. Latifelerin Analiz Tablosu............................................................263 SONUÇ ……………………….................................……………………………..358 KAYNAKÇA………………………………………………………………………...367 EKLER.............................................................................................................379 1. EK M.H. - Fırıldak ……………………………………………….......................379 2. EK Mahmut Şatır – Letaif …………………………………………..................385 3. EK Mahmut Şakir – Tebessüm yahut Güzel Eğlence...............................397 4. EK Şemsettin Sami – Letaif........................................................................409 5. EK Ali Ulvi – Gel Keyfim Gel.......................................................................510 6. EK H. Galib – Güzide-i Letaif......................................................................513 7. EK Leskovikli Hayrettin Nedim – Mültekatat-i Letaif................................522 8. EK Mihri – Letaif-i Âsâr...............................................................................547 9. EK Ahmet Fehmi – Letaif-i Fıkarat.............................................................553 10. EK Mehmet Tahir – Mektebe Müteallik Letaif..........................................558 11. EK Ahmet Cemil – Eğlence......................................................................569 12. EK M. Cemil – Hande................................................................................598 13. EK Said Kemalpaşazade – Sefirler ve Şehbenderler (Kısm-ı Sâni – Fıkarat ve Letaif).............................................................................................611 14. EK Ali Muzaffer – Letaif-i Nadide.............................................................614 15. EK Ali Muzaffer – Yeni Eğlenceler...........................................................653 16. EK Mehmet Süleyman Avanzade – Mükemmel Hazine-i Letaif..............659 17. EK Hammamizade İhsan – Tuhaf Fıkralar...............................................667 18. EK Mehmet Hilmi – Gülünçlü Efsaneler..................................................674 19. EK Mehmet Hilmi – Kış Geceleri Gülünçlü Hikâyeler.............................734 20. EK Mehmet Hilmi – Gülünçlü Letaif-i Ramazan......................................744 21. EK Mehmet Hilmi – Musavver Müntehabat-ı Letaif-i Hilmi.....................755 22. EK Mehmet Halit – Letaif-i Halit................................................................815 23. EK Mehmet Süleyman Avanzade – Alman Letaifi...................................822 24. EK Himmetzade – Bekr-i Mustafa............................................................844 25. EK Orijinallik Raporu................................................................................857 26. EK Etik Kurul ya da Muafiyet İzni.............................................................859tr_TR
dc.language.isoturtr_TR
dc.publisherSosyal Bilimler Enstitüsütr_TR
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccesstr_TR
dc.subjectXIX. yüzyıltr_TR
dc.subjectMizah
dc.subjectGülmece
dc.subjectLetaif
dc.subjectLetaifname
dc.subjectFıkra
dc.subjectMizah kuramları
dc.subjectNasreddin Hoca
dc.subjectİncili Çavuş
dc.subjectBekri Mustafa
dc.subjectM.H.
dc.subjectMehmet Tevfik
dc.subjectMahmut Şatır
dc.subjectFaik Reşad
dc.subjectMahmut Şakir
dc.subjectŞemsettin Sami
dc.subjectAli Ulvi
dc.subjectH. Galib
dc.subjectLeskovikli Hayrettin Nedim
dc.subjectMihri, Ahmet Fehmi
dc.subjectMehmet Tahir
dc.subjectBahai
dc.subjectAhmet Cemil
dc.subjectM. Cemil
dc.subjectSaid Kemalpaşazade
dc.subjectHalit Ziya Uşaklıgil
dc.subjectAli Muzaffer
dc.subjectMehmet Süleyman Avanzade
dc.subjectHammamizade İhsan
dc.subjectMehmet Hilmi
dc.subjectMehmet Halit
dc.subjectHimmetzade
dc.titleYeni Türk Edebiyatında Letaifname (1837-1928)tr_TR
dc.typeinfo:eu-repo/semantics/doctoralThesistr_TR
dc.description.ozet"Yeni Türk Edebiyatında Letaifname (1837-1928)" başlıklı bu tezde, bugün mizahi fıkra olarak adlandırılan, 1837-1928 yılları arasında letaifname türünde verilmiş örneklerin tarihsel perspektifle ve bütüncül bir yaklaşımla ele alınması, metinlerin modern mizah kuramlarına göre değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda, XIX. yüzyılda ve XX. yüzyılın ilk çeyreğinde yayımlanmış letaifnameler okunup gün ışığına çıkarılmış, yapısal olarak değerlendirilmiş ve bu sayede XIX. yüzyılın yazılı kültüründe gülmece anlayışı belirlenmeye çalışılmıştır. Önsözde tezin amacı, sınırları ve kullanılan yöntemler belirlenmiş; Giriş bölümünde sözlü-yazılı kültür bağlamında mizah ve fıkra türü üzerinde durulmuş, XIX. yüzyıl mizah anlayışına ve tarihine yer verilerek letaifname türünün özellikleri saptanmıştır. Tez, yedi ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde 1837-1928 yıllarında yayımlanmış letaifnamelerin tanıtımı yapılmıştır. İkinci bölümde latifeler, kaynaklarına göre incelenmiş ve sözlü kültürden gelen latifelerle çeviri ve uyarlama latifeler ele alınmıştır. Üçüncü bölümde latifeler yapısal açıdan, dördüncü bölümde ise konularına göre ayrıntılı sınıflandırılıp incelenmiştir. Beşinci bölümde latifeler kişilere, altıncı bölümde mekâna ve zamana göre ele alınmıştır. Son bölümde ise latifeler mizah kuramlarına göre incelendikten sonra, eski harfli Türkçeden Latin harfli Türkçeye aktarımı yapılan latifeler tablolaştırılmış ve tezin alt başlıklarına göre ayrıntılı analiz edilmiştir. 1837-1928 yılları arasında yayımlanmış otuz yedi letaifname üzerinde yapılan çalışmada ulaşılan yargılar Sonuç bölümünde paylaşılmıştır. Buna göre, dönemin ihtiyaç alanları ya da gündemi letaifnamelerin içeriğinin belirlenmesinde ana noktayı oluşturmaktadır. Dolayısıyla, XIX ve XX. yüzyıl letaifnameleri, fıkra seçiminde hem siyasi hem de kültürel yapıyı göz önünde bulundurarak ve mesaj kaygısı güderek oluşturulmuştur. Hem kültürel hareketliliğin hem de köklü değişimlerin yaşandığı bu dönemler, fıkra derlemelerinde mizahi boyutta ele alınır. Letaifnameler dönemin panoramasını çizmek adına büyük önem taşır.tr_TR
dc.contributor.departmentTürk Dili ve Edebiyatıtr_TR


Bu öğenin dosyaları:

Ad:
Yeni Türk Edebiyatında Letaifname ...
Boyut:
4.247Mb
Biçim:
PDF
Göster/Aç

Bu öğe aşağıdaki koleksiyon(lar)da görünmektedir.

Basit öğe kaydını göster