| dc.contributor.advisor | Leblebici, Doğan Nadi | |
| dc.contributor.author | Saylam, Ayşegül | |
| dc.date.accessioned | 2017-04-05T12:18:09Z | |
| dc.date.available | 2017-04-05T12:18:09Z | |
| dc.date.issued | 2016 | |
| dc.date.submitted | 2016-12-23 | |
| dc.identifier.citation | APA | tr_TR |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11655/3338 | |
| dc.description | Erişim hakkı 3 yıl sonradır. | tr_TR |
| dc.description.abstract | Mechanisms within the state that are the reflections of centralization and modernization in the Ottoman State, became more distinct with the establishment of the ministries. The Turkish Republic has inherited this institutionalized form of organization, which has a high legitimacy both exterior and interior. When the Republic of Turkey was established, great importance was given to ensuring economic independence in order to guarantee political independence. In order to achieve this goal, the Ministry of Trade and the Ministry of Economy which are one of the primary units of the central government in the field of industry and trade had served between the years of 1920-1938 in Turkey. There hasn’t been any study on the establishment, maintenance and institutionalization of ministries in the field of industry and trade with 177 years of institutional background. Also in the field of organizational theory, there haven’t been any studies that covers the roles of both the actors and the environment on the emergence and development processes of organizations. However, the conceptual framework provided by the institutional theory and overlapping studies have helped ensure this aim. The aim of this study is to examine emergence and maintenance of industry and trade as an institution at ministerial level within the framework of determined model between 1920 and 1938 in Turkey. The conceptual model determined by using the conceptual framework provided by the institutional theory assessed how the emergence, development, institutionalization and dissolution of trade and industry as an institution at the ministerial level between the years 1920 and 1938 in Turkey and the qualitative data about the emergence and development of the institutions were analysed and the general judgments were tried to be reached. As a result of the study, the findings of the study overlap with the conceptual features predicted by the model regarding the emergence, maintenance and dissolution of the institution's existence. Additionally, general conclusions can be expressed about the emergence and maintenance of all institutional structures with this study. | tr_TR |
| dc.description.tableofcontents | İçindekiler
KABUL VE ONAY i
BİLDİRİM ii
ETİK BEYAN iii
YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iv
TEŞEKKÜR iii
ÖZET iv
ABSTRACT v
KISALTMALAR xiii
TABLOLAR DİZİNİ xiv
ŞEKİLLER DİZİNİ xv
RESİMLER DİZİNİ xvi
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
KURUMSAL KURAM 10
1.1 ESKİ KURUMSAL KURAM: ÖNCÜL TEMSİLCİLERİ VE ÇALIŞMALARI 10
1.2 BİRİNCİ KUŞAK YENİ KURUMSAL KURAM: ÖNCÜL TEMSİLCİLERİ VE ÇALIŞMALARI 15
1.3 ESKİ VE YENİ KURUMSAL KURAM: BENZERLİKLER VE FARKLAR 24
1.3.1 Benzerlikler 24
1.3.2 Farklılıklar 25
1.4 YAYGIN KULLANILAN SORUNLU KAVRAMLAR: KURUM ve MEŞRUİYET 27
1.4.1 Kurum Kavramı 27
1.4.2 Meşruiyet Kavramı 30
1.5 ESKİ VE YENİ ARASINDAKİ KÖPRÜ: İKİNCİ KUŞAK KURUMSAL KURAM 32
1.5.1 Kurumsal Değişim, Kurumların Oluşumu, Kurumsal Girişimci, Kurumsal İş ve Kurumsal Mantık ve Çözülme 32
1.6 KURUMSAL ANALİZ TÜRLERİ 64
1.7 KAVRAMSAL MODEL 66
İKİNCİ BÖLÜM
OSMANLI MİRASI 82
2.1 OSMANLI DEVLETİ MERKEZ TEŞKİLATININ GENEL GÖRÜNÜMÜ 82
2.2 OSMANLI BÜROKRASİSİ 84
2.3 OSMANLI DEVLETİ MERKEZ TEŞKİLATINDA MODERNLEŞME 85
2.3.1 Dönemin Ruhu: Batılılaşma ve Modernleşme 91
2.3.2 Nezaretler, Başvekâlet, Meclisi Vukela ve Daimi Meclisler 94
2.4 DEVREDİLEN OSMANLI EKONOMİSİ 99
2.5 OSMANLI DEVLETİ’NDE SANAYİ VE TİCARETİN BAKANLIK DÜZEYİNDE KURUM OLARAK ORTAYA ÇIKIŞI 105
2.5.1 Ticaret Nezareti’nin Kuruluşu ve Ticaret Mahkemesi 105
2.5.2 Ticaret Nezareti’ne Bağlanan Kurumlar 107
2.5.3 Ticaret Nezareti’nin Kaldırılıp Yeniden Kurulması ve Merkez Teşkilatı 107
2.5.4 Ticaret Nezareti’nin Sanayi ve Ticari Faaliyetleri 110
2.5.5 Sanayi ve Ticari Alanda Yetkili Nezaretlere Bağlı Meclisler 113
2.6 TİCARET VE SANAYİ ALANINDA KURULAN DİĞER NAZIRLIKLAR 115
2.6.1 İaşe ve Nafia Nezareti 115
2.7 KURUMSAL GİRİŞİMCİLERDEN TİCARET NAZIRLARIN ÖZELLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 117
2.8 DEVREDİLEN MİRASIN DEĞERLENDİRİLMESİ 118
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İKTİSAT VEKÂLETİ (03.05.1920- 05.03.1924) 121
3.1 ÇEVRE 121
3.1.1 Zamanın Ruhu: Ekonomik ve Siyasal Gelişmeler 122
3.1.1.1 Siyasal Gelişmeler 122
3.1.1.1.1 Osmanlı Mebussan Meclisi’nden Ankara Meclisi’ne Geçiş 122
3.1.1.1.2 TBMM’nin Açılışı ve Karakteri 123
3.1.1.2 Ekonomik Durum 126
3.1.2 Fırsat Alanları 129
3.1.3 Rasyonel Mit veya Örgütsel Reçete 132
3.1.3.1 Meşruiyet-Dışsallık- Nesnellik 132
3.1.3.2 Osmanlı Mirası ve Eşbiçimlilik 133
3.2 KURULMA 135
3.2.1 Fikrin Ortaya Çıkması, Fikrin Yasallaşması ve Savunma 135
3.2.2 Fikrin Nesneleştirilmesi 140
3.2.3 Fikrin Vücut Bulması 141
3.3 KURUMU SÜRDÜRME 142
3.3.1 Rasyonel Mit veya Örgütsel Reçetenin İçeriği 142
3.3.1.1 Politika ve İcraatlar 143
3.3.1.1.1 Kurumsal Amaçlar (Programlar) 143
3.3.1.1.2 Sanayi ve Ticaret Alanındaki İcraatlar 147
3.3.1.1.2.1 Sanayi ve Ticaretin Geliştirilmesi, Ziraat Aracılığı ile Sanayinin Gelişmesi ve Sanayi Teşvik Kanunu’nun Temelleri 147
3.3.1.1.2.2 Yerli Kumaşın Kullanılması 152
3.3.1.1.2.3 Haksız Rekabet 154
3.3.1.1.2.4 Sanayi Mektepleri 155
3.3.1.1.2.5 İthalat ve İhracat 156
3.3.1.1.2.6 Ticari Sözleşme Belgelerinin Durumu 161
3.3.1.1.2.7 Hayvan Ticareti 162
3.3.1.1.2.8 Sanayi Sergilerinin Düzenlenmesi 162
3.3.1.1.2.9 İzmir İktisat Kongresi 163
3.3.1.1.2.10 Madenlerin İşletilmesi 168
3.3.1.1.2.11 Ormanların İşletilmesi 171
3.3.1.2 Örgütsel Yapı- Hiyerarşi- Roller- Kuramlaştırma 173
3.3.1.3 Eylemlerin Tekrarlanabilir Hale Getirilmesi 177
3.3.1.4 Personel Seçimi ve Eğitimi 177
3.3.1.5 Düzenleyici Kılavuz 178
3.3.2 Misyon 179
3.3.3 Mitleştirme 180
3.3.4 Liberal, Teşvik Edici Ancak Korumacı ve Müdahaleci Kurumsal Mantık 182
3.3.5 Kurumsal Girişimcilerden Liderlerin Kişisel Özellikleri ve Diğer Bilgiler 184
3.3.5.1 Yusuf Kemal Bey (Tengirşenk) 184
3.3.5.2 Mahmut Celal Bey (Mahmut Celalettin Bayar) 185
3.3.5.3 Sırrı Bey (Hüseyin Sırrı Bellioğlu) 186
3.3.5.4 Hasan Hüsnü Bey (Hasan Hüsnü Saka) 187
3.3.5.5 Mahmud Esat Bey (Bozkurt) 188
3.3.6 Kurumsal Girişimcilerden İktisat Vekillerinin Özelliklerinin Değerlendirilmesi 189
3.4 ÇÖZÜLME 190
3.5 İKTİSAT VEKÂLET’İNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 197
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TİCARET VEKÂLETİ (05.03.1924- 21.01.1928) 202
4.1 ÇEVRE 202
4.1.1 Zamanın Ruhu: Ekonomik ve Siyasal Gelişmeler 202
4.1.1.1 Ekonomik Durum 202
4.1.1.2 Siyasal Gelişmeler 204
4.1.2 Fırsat Alanları 207
4.1.3 Rasyonel Mit veya Örgütsel Reçete 209
4.1.3.1 Meşruiyet-Dışsallık- Nesnellik- Osmanlı Mirası ve Eşbiçimlilik 209
4.2 KURULMA 210
4.2.1 Fikrin Ortaya Çıkması- Fikri Meşrulaştırma ve Savunma 210
4.2.2 Fikrin Vücut Bulması 213
4.2.3 Fikrin Nesneleştirilmesi 214
4.3 KURUMU SÜRDÜRME 216
4.3.1 Rasyonel Mit veya Örgütsel Reçetenin İçerikleri 216
4.3.1.1 Politika ve İcraatlar 216
4.3.1.1.1 Kurumsal Amaçlar (Programlar) 216
4.3.1.1.2 Sanayi ve Ticaret Alanındaki İcraatlar 220
4.3.1.1.2.1 İş Bankası 220
4.3.1.1.2.2 Türk Sanayi ve Maadin Bankası 221
4.3.1.1.2.3 Ticaret ve Sanayi Odaları, Anonim ve Sigorta Şirketleri 223
4.3.1.1.2.4 Yerli Kumaş Giyilmesi 226
4.3.1.1.2.5 Ticaret Mektepleri 227
4.3.1.1.2.6 Ölçülerde Birlik 228
4.3.1.1.2.7 İthalat ve İhracat 228
4.3.1.1.2.8 Fabrikalar ve Şeker Fabrikalarının Kurulması 230
4.3.1.1.2.9 Sanayi Teşvik Kanunu 233
4.3.1.1.2.10 Sanayi Tahriri 235
4.3.1.1.2.11 Serbest Mıntıka 239
4.3.1.1.2.12 Ali İktisad Meclisi 239
4.3.1.1.2.13 Deniz Ticareti 240
4.3.1.1.2.14 Maden İşletmeciliği 242
4.3.1.1.2.15 Yurtdışından Vekâlete Uzman İthali 249
4.3.1.1.2.16 Ticari Sözleşmeler 250
4.3.1.2 Örgütsel Yapı- Hiyerarşi- Roller- Kuramlaştırma 251
4.3.1.3 Eylemlerin Tekrarlanabilir Hale Getirilmesi 256
4.3.1.4 Personel Seçimi ve Eğitimi 256
4.3.1.5 Düzenleyici Kılavuz 258
4.3.2 Misyon 260
4.3.3 Mitleştirme 261
4.3.4 Kurumsal Mantık 262
4.3.5 Kurumsal Girişimcilerden Liderlerin Kişisel Özellikleri ve Diğer Bilgiler 263
4.3.5.1 Ali Cenani Bey (Mehmet Ali Cenani) 263
4.3.5.2 Mustafa Rahmi Köken 263
4.4 TİCARET VEKÂLET’İNİN ÇÖZÜLMESİ 264
4.5 TİCARET VEKÂLET’iNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 267
BEŞİNCİ BÖLÜM
YENİDEN İKTİSAT VEKÂLETİ (21.01.1928- 31.12.1938) 272
5.1 ÇEVRE 272
5.1.1 Zamanın Ruhu: Ekonomik ve Siyasal Gelişmeler 272
5.1.1.1 Ekonomik Durum 272
5.1.1.2 Siyasal Gelişmeler 276
5.1.2 Fırsat Alanları 278
5.1.3 Rasyonel Mit veya Örgütsel Reçete 280
5.1.3.1 Meşruiyet-Dışsallık- Nesnellik- Osmanlı Mirası ve Eşbiçimlilik 280
5.2 KURULMA 281
5.2.1 Fikrin Ortaya Çıkması- Fikri Meşrulaştırma ve Savunma 281
5.2.2 Fikrin Nesneleştirilmesi 283
5.2.3 Fikrin Vücut Bulması 284
5.3 KURUMU SÜRDÜRME 285
5.3.1 Rasyonel Mit veya Örgütsel Reçetenin İçerikleri 286
5.3.1.1 Politika ve İcraatlar 286
5.3.1.1.1 Kurumsal Amaçlar (Programlar) 286
5.3.1.1.2 Sanayi ve Ticaret Alanındaki İcraatlar 298
5.3.1.1.2.1 Sanayi Teşvik Kanunu’nun Tadili 298
5.3.1.1.2.2 Türk Parasının Değerini Koruma 300
5.3.1.1.2.3 Devlet Bankası Adıyla Merkez Cumhuriyet Bankası Projesi 301
5.3.1.1.2.4 Devlet Sanayi Ofisi, Türkiye Sanayi ve Kredi Bankası ve Sümerbank 301
5.3.1.1.2.5 1930 Tarihli Sanayi Kongresi ve Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı 305
5.3.1.1.2.6 Maden Tetkik Arama Enstitüsü, Etibank, Elektrik İşleri Etüt İdaresi 311
5.3.1.1.2.7 İthalatın Kısılması ve İhracatı Arttırmaya Yönelik Uygulamalar 313
5.3.1.1.2.8 Deniz Ticareti 320
5.3.1.1.2.9 Sanayi ve Ticari Alanda Teknik ve Öğretici Filmler 324
5.3.1.1.2.10 Ödünç Para Verilmesi 325
5.3.1.1.2.11 Sanayi Kuruluşlarında, Maden Ocaklarında ve Fabrikalarda Mesleki Kurslar Açılması 326
5.3.1.1.2.12 Madenlerin İşletilmesi 327
5.3.1.1.2.13 Sözleşmeler 329
5.3.1.1.2.14 İkinci Sanayi Kongresi ve İkinci Sanayi Planı 330
5.3.1.1.2.15 İktisadi Teşekküller Hakkında Düzenleme 332
5.3.1.2 Örgütsel Yapı- Kuramlaştırma- Hiyerarşi- Roller 333
5.3.1.3 Eylemlerin Tekrarlanabilirliğini Sağlama 345
5.3.1.4 Personel Seçimi ve Eğitimi 346
5.3.1.5 Düzenleyici Kılavuz 346
5.3.2 Misyon 346
5.3.3 Pragmatik, Ilımlı, Devletçi Kurumsal Mantık 350
5.3.4 Mitleştirme 352
5.3.5 Kurumsal Girişimcilerden Liderlerin Kişisel Özellikleri ve Diğer Bilgiler 354
5.3.5.1 Mehmet Şakir Kesebir 354
5.3.5.2 Mustafa Şeref Özkan Burdur 355
5.3.5.3 Mahmut Celal Bayar 356
5.4 İKTİSAT VEKÂLET’İNİN DEĞERLENDİRİLMESİ, 1938’DEN GÜNÜMÜZE ÇEŞİTLENMELER VE ÇÖZÜLMELER 357
SONUÇ 369
KAYNAKÇA 385
EKLER 436
Ek 1. Kurumsal Kurama Özgü Bazı Terimler 436
Ek 2. İktisat Vekâleti Teftiş Kurulu Teşkilat ve Görevlerine Dair Yönetmeliğin Tasdiki 437
Ek 3. Fransa’da İktisat Konusunda Yayın Yapan Revü Commercial Doryan Adlı Derginin Anadolu’ya Girmesine İzin Verilmesi 438
Ek 4. New York’tan Wallace Clark ile Alakalı Mektup ve Wallace Clark’ın Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’e Gönderdiği Rapor 439
Ek 5. Ticaret Vekâleti Memurin Kanun Tasarısı 443
Ek 6. 1920-1938 Yılları Arasında Sanayi ve Ticaret Alanında Yetkili Vekiller 444
Ek 7. Etik Kurul İzin Muafiyeti Formu 449
Ek 8. Tez Çalışması Orjinallik Raporu 450
ÖZGEÇMİŞ 451 | tr_TR |
| dc.language.iso | tur | tr_TR |
| dc.publisher | Sosyal Bilimler Enstitüsü | tr_TR |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | tr_TR |
| dc.subject | İktisat vekâleti | tr_TR |
| dc.subject | Kurumsal kuram | |
| dc.subject | Ticaret vekâleti | |
| dc.subject | Türkiye | |
| dc.title | 1920-1938 Yılları Arasında Türkiye'de Sanayi ve Ticaretin Bakanlık Düzeyinde Kurumsallaşması: Kurumsal Kuram Bağlamında Bir İnceleme | tr_TR |
| dc.type | info:eu-repo/semantics/doctoralThesis | tr_TR |
| dc.description.ozet | Osmanlı Devleti’nde merkezileşmenin ve modernleşmenin yansıması olan devlet içerisindeki mekanizmalar, nezaretlerin kurulması ile belirgin duruma gelmiştir. Türkiye Cumhuriyeti de dışarda ve içeride meşruiyeti yüksek, kurumsallaşmış bu örgütlenme biçimini miras olarak devralmıştır. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda siyasi bağımsızlığı teminat altına almak için iktisadi bağımsızlığın sağlanmasına büyük önem verilmiştir. Bu amacı sağlamak için 1920-1938 yılları arasında merkezi yönetimin en üst birimlerinden olan sanayi ve ticaret alanındaki bakanlıklardan İktisat Vekâleti ve Ticaret Vekâleti hizmet vermiştir. Bugüne kadar 177 yıllık kurumsal geçmişe sahip sanayi ve ticaret alanındaki bakanlıkların kurulmasına, sürdürülmesine ve kurumsallaşmasına yönelik bir çalışmaya rastlanmamıştır. Örgüt kuramı alanında da, örgütlerin ortaya çıkışı, gelişimi ve bu süreçlerde hem aktörlerin hem de çevrenin rolünü ele alan bütüncül bir çalışma yapılmamıştır. Ancak, Kurumsal kuramın sağladığı kavramsal çerçeve ve birbiri ile örtüşen çalışmalar bu amacı sağlamaya yardımcı olmuştur. Bu çalışmanın amacı da Türkiye’de 1920-1938 yılları arasında kurumsal kuram bağlamında sanayi ve ticaretin bakanlık düzeyinde kurum olarak ortaya çıkışı ve gelişimini, çalışmada belirlenen model çerçevesinde incelemektir. Çalışma kapsamında kurumsal kuramın sağladığı kavramsal çerçeveden yararlanarak belirlenen kavramsal model ile Türkiye’de sanayi ve ticaretin 1920-1938 yılları arasında bakanlık düzeyinde oluşumunu, gelişimini, kurumsallaşmasını ve çözülmesini ne ölçüde açıkladığı değerlendirilmiş, oluşturulan modelden yola çıkılarak, kurumların ortaya çıkışı ve gelişimi hakkında elde edilen nitel veriler analiz edilmiş ve genel yargılara ulaşılmaya çalışılmıştır. Çalışma sonucunda, modelin, kurumun varlığının oluşmasına, sürdürülmesine ve çözülmesine ilişkin olarak öngördüğü kavramsal özellikler ile araştırmanın bulguları örtüşmüştür. Buna ek olarak, kurumsal kuram bağlamında sanayi ve ticaretle ilgili olarak yapılan çalışmadan, bütün kurumsal yapıların ortaya çıkışı ve sürdürülmesi ile ilgili olarak genel sonuçların ifade edilebileceği tespit edilmiştir. | tr_TR |
| dc.contributor.department | Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi | tr_TR |
| dc.contributor.authorID | TR143812 | tr_TR |
